بررسی تأثیر فضای سرمایه گذاری بر درآمد گردشگری در کشورهای منتخب خاورمیانه

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• هادی رفیعی دارانی ¹
• علی رهنما ²
• آزاده استادفرد ²

¹ استادیار گروه اقتصاد گردشگری، پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی، مشهد، ایران

² پژوهشگر گروه اقتصاد گردشگری، پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2021.49666.0

چکیده

در دهه­های اخیر، گردشگری به یکی از سریع­ترین و رو به رشدترین بخش‌های صنعتی دنیا تبدیل گردیده است. برای رسیدن به درآمد بالای گردشگری، کشورها نیازمند داشتن فضای مناسب سرمایه­گذاری می­باشند. این فضا تحت تأثیر مجموعه­ای از عوامل مرتبط با قانون­گذاری، نظارتی، سازمانی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و دیگر عوامل تعیین کننده شرایط فعالیت سرمایه­ گذاری در یک کشور، منطقه یا شهر مشخص می­گردد. در این مطالعه به بررسی تأثیر فضای سرمایه­ گذاری بر درآمد گردشگری در کشورهای منتخب خاورمیانه پرداخته می­شود. شاخص­های متعددی بر فضای سرمایه­گذاری تأثیرگذارند که در این تحقیق شاخص­های کنترل فساد، حاکمیت قانون، کیفیت مقررات، کارایی دولت، حق اظهار نظر و پاسخگویی، ثبات سیاسی و شاخص کلی فضای کسب و کار در نظر گرفته شده است. همچنین سهم درآمدهای گردشگری از GDP به عنوان شاخصی از درآمد گردشگری در نظر گرفته شده است. تجزیه و تحلیل داده‎ها با استفاده از ‎ روش پنل دیتا در بازۀ زمانی 2016-2006 برای 13 کشور منتخب منطقۀ خاورمیانه انجام شده است. نتایج نشان داد که کیفیت مقررات و اثربخشی دولت تأثیر مثبت و معنی­دار و کنترل فساد، شاخص فضای کسب و کار تأثیر منفی و معنی­دار بر سهم درآمدهای گردشگری از GDP در کشورهای منتخب خاورمیانه دارد. با توجه به نتایج به دست آمده می‎توان این طور بیان کرد که بهبود فضای سرمایه ­گذاری یکی از عوامل مهمی است که باید در زمینۀ گردشگری به آن توجه کرد. به عبارت دیگر، در صورت فراهم بودن فضای مناسب سرمایه­گذاری در یک کشور، بخش گردشگری و زیربخش­های مرتبط با آن همچون حمل و نقل، هتل‌داری بهبود خواهد یافت که نتیجه آن افزایش سهم درآمدهای گردشگری از GDP می­باشد. در صورت فراهم بودن شاخص­های حکمرانی خوب (ثبات سیاسی، کیفیت مقررات، کنترل فساد، حق اظهار نظر و پاسخگویی، اثربخشی دولت و حاکمیت قانون)، فضای سرمایه ­گذاری و به تبع آن درآمدهای گردشگری بهبود می­ یابد.

کلیدواژه‌ها

• فضای سرمایه‌گذاری
• خاورمیانه
• درآمدهای گردشگری
• الگوی پانل دیتا

20.1001.1.20081391.1399.18.2.3.5

مراجع

1.  

   1. ایمانی خوشخو، م. ح.، و علی‌زاده، و. ا. (1392). اقتصاد گردشگری (مروری بر پیشینۀ تحقیق در خارج و داخل). نشریۀ گردشگری، 1(1)، 114-94.
   2. بهبودی، د.، و باستان، ف. (1389). رابطۀ گردشگری و سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه (رهیافت داده‎های تابلویی). فصلنامۀ اقتصاد مالی، 4(11)، 8-1.
   3. پاداش زیوه، ح.، و خداپناه، ب. (1394). برآورد تأثیر شاخص‎های حکمرانی خوب بر اقتصاد دانش‌بنیان در کشورهای منتخب. فصلنامۀ برنامه و بودجه، 20(3)، 187-165.
   4. تیموری، ا. (1394). وقوع بحران‎های سیاسی- اجتماعی و اثرات آن بر درآمد حاصل از گردشگری، نمونه موردی: کشورهای ایران، ترکیه و مصر. فصلنامۀ برنامه‎ریزی منطقه‌ای، 5(20)، 14-1.
   5. حکمتی فرید، ص.، محمدزاده، ی.، و خزالی، د. (1395). اثر بهبود فضای کسب و کار و رعایت حقوق مالکیت فکری بر رشد اقتصادی کشورهای با درآمد متوسط به بالا. پژوهش‎های رشد و توسعۀ اقتصادی، 6(22)، 130-119.
   6. حیدری چیانه، ر.، و سلطانی، ن. (1393). تحلیلی بر نقش ثبات سیاسی و امنیت در توسعۀ صنعت گردشگری (مطالعۀ موردی: منطقۀ خاورمیانه). جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 2، 228-209.
   7. خوش‎فر، غ. (1395). اعتماد نهادی و سرمایه‌گذاری در واحدهای گردشگری (استان گلستان: مطالعۀ موردی). مجلۀ برنامه‌ریزی و توسعۀ گردشگری، 5(16)، 70-47.
   8. رفیعی دارانی، ه. (1397). بررسی فضای سرمایه­گذاری با تأکید بر فرایندهای سازمانی و مدیریتی به منظور جذب سرمایه در گردشگری شهر مشهد. جهاد دانشگاهی واحد مشهد. هفتمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد، حسابداری و بانکداری، 2 اسفند، آکادمی بین‌المللی علوم و مطالعات گرجستان، تفلیس. بازیابی از https://civilica.com/doc/1167695
   9. سامتی، م.، رنجبر، ه.، و محسنی، ف. (1390). تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعۀ انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN). فصلنامۀ پژوهش‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، 1(4)، 223-183.
   10. شاه‌آبادی، ا.، و مهری تلیابی، ف. (1395). تأثیر نهاد حکمرانی کشور میزبان بر درآمد گردشگری کشورهای در حال توسعۀ منتخب. مجلۀ برنامه‎ریزی و توسعۀ گردشگری، 5(16)، 30-8.
   11. کروبی، م.، و مجید‎ی‎فر، م. (1396). شناسایی عوامل مؤثر بر جریانات و جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و رابطۀ آن با صنعت گردشگری. فصلنامۀ گردشگری علم و فرهنگ، 5(8)، 38-24.
   12. متانی، م.، و امیری، م. ر. (1397). بررسی نقش سرمایه‎گذاری و طرح‎های عمرانی در توسعۀ صنعت گردشگری مازندران (مطالعۀ موردی: شهرستان سوادکوه). فصلنامۀ نگرش‎های نو در جغرافیای انسانی، 10(3)، 219-203.
   13. محمدی، ف. (1390). بررسی عوامل اقتصادی مؤثر بر تصادفات جاده­ای در ایران (1388-1350) (پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی‌ارشد). دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
   14. مرادی، ا.، رهنما، ع.، و حیدریان، س. (1396). تأثیر شاخص‎های حکمرانی خوب بر کنترل فساد (مطالعۀ موردی: کشورهای خاورمیانه و جنوب آسیا). فصلنامۀ اقتصاد مقداری (بررسی‎های اقتصادی سابق)، 14(4)، 182-151.
   15. مکیان، س. ن.، امامی میبدی، م.، و عشرتی، س. (1392). فضای کسب‌وکار، راهبرد رشد: مقایسۀ کشورهای اسلامی منطقۀ منا و سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی. پژوهش‎های رشد و توسعۀ اقتصادی، 3(11)، 84-75.
   16. موسوی شقایی، م.، امین بیدختی، ع. ا.، و اسماعیل شهابی، م. (1391). تأثیر بی‌ثباتی سیاسی خاورمیانه بر صنعت گردشگری ایران در دورۀ پس از 11 سپتامبر 2001. فصلنامۀ روابط خارجی، 2، 240-211.

    

   17. Bakieva, I., & Khashimova, Naima.A. (2017). Logical organization of investment climate and its influence on investment potential. Management Review: An International Journal, 12, 77-86.
   18. Baltagi, B. H. (2005). Econometric analysis of panel data (3^rd). New York: John Wiley and Sons.
   19. Banerjee, O., & Cicowiez, M. (2015). A Quantitative framework for assessing public investment in tourism: An application to Haiti. Retrieved from https://www.econstor.eu/handle/10419/127696
   20. Chingarande, A. (2014). Does political instability affect tourism: a case of Egypt? International Journal of Social Relevance and Concern, 2(6), 1-4.
   21. Cieslik, A., & Goczek, L. (2018). Control of corruption, international investment, and economic Growth: Evidence from panel data. World development, 103, 323-335.
   22. Dollar, D., Hallward-driemeier, M., & Mengistae, T. (2005). Investment climate and firm performance in developing economies. Economic Development and Cultural Change, 54(1), 1-31.
   23. Dutta, N., & Kar, S. (2018). Relating rule of law and budgetary allocation for tourism: Does per capita income growth make a difference for Indian states? Economic Modelling, 71, 263-271.
   24. Endo, K. (2006). Foreign direct investment in tourism- flows and volumes. Tourism Management, 27(4), 600-614.
   25. Escribano, A., Guasch, J., Luis Orte, M., & Pena, J. (2009). Investment climate assessment in Indonesia, Malaysia, the Philippines and Thailand. The Singapore Economic Review, 54(3), 335-366.
   26. Fazel, Sh., Seetanah, B., & Sannassee., R. V. (2017). Analysing the impact of tourism foreign direct investment on economic growth: Evidence from a small island developing state. Tourism Economics, 23(5), 1042-1055.
   27. Flecher, J., & Morakabati, Y. (2008). Tourism activity, terrorism and political instability within the commonwealth: the cases of Fiji and Kenya. International Journal of tourism Research, 10(6), 537-556.
   28. Gholi Poursalamani, A. (2007). Comparative study of tourism industry in Iran & Turkey. Quarterly Journal of Business Review, 23, 341-351
   29. Hsiao, C. (2003). Autoregressive modeling and money-income causality detection. Journal of Monetary Economics, 7(1), 85-106.
   30. Huisman, J. (2018). The effects of innovation and investment climate on employment in South Asia. (DFID Working Paper). Tilburg: Tilburg University.
   31. Khasanova, S., V. Ryazantsev, S., V. Miroshnichenko, R., Ya. Bogdanov, I. V., & Martynenko, S. (2018). Realization of investment profitability of regional projects: Climate and mechanism of investment in the regions of the Russian Federation. Revista Espacio, 39(31), 20-34.
   32. Kinda, T., Plane, P., & Ve'ganzone's-Varoudakis, M. A. (2011). Firm productivity and investment climate in developing countries: how does Middle East and North Africa manufacturing perform? The Developing Economies, 49(4), 429-462.
   33. Kristjánsdóttir, K. (2016). Foreign direct investment in the hospitality industry in Iceland and Norway, in comparison to the Nordics and a range of other OECD countries. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 16(4), 395–403.
   34. Kuznetsova, S., & Vakulich, M. (2017). Investment climate rating evaluation: The case of Ukrainian economy. Financial Risk and Management Reviews, 3(1), 1-12.
   35. Litvinenko, I. L., Grabar, A. A., Tikhomirov, E. A., Tupchienko, V. A., Yudenkov, Y. N., & Gabidullina, C. F. (2016). Conditions and factors of the positive investment climate formation of social and economic system of the region. International Review of Management and Marketing, 6(65), 253-260.
   36. Mushtagh, A., & Zaman, K. (2014). The relationship between political instability, terrorism and tourism in Saarc region. Journal of Economic Info, 1(1), 23-40.
   37. Samimi, A. J., Sadeghi, S., & Sadeghi, S. (2013). The relationship between foreign direct investment and tourism development: Evidence from developing countries. Institutions and Economics, 5(2), 59–68.
   38. Seetanah, B., Durbarry, R., & Ragodoo, J. F. N. (2010). Using the panel cointegration approach to analyse the determinants of tourism demand in South Africa. Tourism Economics, 16(3), 715-729.
   39. Selvanathan, S., Selvanathan, E. A., & Viswanathan, B. (2009). Causality between foreign direct investment and tourism: Empirical evidence from India (Working Paper 46/2009). Chennai, India: Madras School of Economics.
   40. Sokhanvar, A. (2019). Does foreign direct investment accelerate tourism and economic growth within Europe? Tourism management perspectives, 29, 86-96.
   41. Tang, C. F. (2012). Temporal granger causality and the dynamics relationship between real tourism receipts: Real income and real exchange rates in Malaysia. International Journal of Tourism Research, 15(3), 1-17.
   42. World Bank. (2005). World development report 2005: A better investment climate for everyone. Washington, D. C.: Oxford University Press.
   43. Zhou, M., Li, X., Pan, B., Yang, X., Wen, F., & Xia, X. (2017). Effect of tourism building investments on tourist revenues in china: A spatial panel econometric analysis. Emerging Markets Finance and Trade, 53(9), 1973-1987.