نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه فردوسی مشهد/ گروه جغرافیا
چکیده
حوضه‌ی آبریز دریاچه‌ی مهارلو در دره‌ی ناودیسی زاگرس چین خورده واقع است. اسکلت و ساختار ناهموار این حوضه از سه واحد ژئومورفولوژیک کوهستانی، سطوح پست و هموار و چاله‌‌ی تکتونیکی دریاچه تشکیل شده و در طی دوره‌های زمین‌شناختی، تحت تأثیر روابط تعاملی فرآیندهای تکتونیکی، کلیماتولوژیکی و هیدروژئومورفولوژیکی تکوین و تکامل یافته است. در این پژوهش، برای بررسی ژئومورفولوژی، به ویژه تحولات هیدروژئومورفولوژیکی این حوضه، از روش‌های تاریخی، تجربی، توصیفی – تحلیلی و برخی مدل‌های ژئومورفولوژیکی استفاده شده و نتایج زیر به دست آمده است: واحدهای ژئومورفیک، به ویژه ناحیه‌‌ی کوهستانی این حوضه، تحت تأثیر فرآیندهای پالئوهیدرومورفوتکتونیک، لندفرم‌ها و ناهمواری‌های معکوس نظیر، کلوزها و دره‌های عرضی، ناودیس‌های هوایی، الگوی زهکشی ترلیس( داربستی) و غیره را ایجاد نموده‌اند. از سوی دیگر شرایط پالئوهیدرومورفوکلیماتیک، فرایندها ولندفرم‌های پالئوکارست را در این ناحیه پدید آورده و کارست‌های زیرزمینی نیز با افزایش نفوذپذیری و جریان‌های عمقی و زیرزمینی، موجبات ضعف زهکشی‌های سطحی حوضه را فراهم آورده‌اند. این شرایط و ویژگی‌ها هم‌اکنون با روندی کندتر و خلق لندفرم‌های نسبتاً متفاوت، به ویژه در سطوح پست حوضه، تداوم یافته و در قالب فرآیندهای نئوهیدرومورفوتکتونیک، عملکرد گسل‌های فعّال، تحلیل گنبدهای نمکی، همراه با فرآیندهای جریانی و نئوهیدرومورفوکلیماتیک (نوسانات سطح دریاچه بر اثر تغییرات اقلیمی عصر حاضر و جریان‌های فصلی و موقتی) بر بافت الگوی زهکشی و فرآیندها و لندفرم‌های هیدروژئومورفیک تأثیر گذاشته و ژئوفرم‌هایی نظیر مخروط افکنه‌ها و تقطیع آن‌ها، تراس‌های دریاچه‌ای، اشکال مختلف کویری و غیره را در حوضه‌ی آبریز مهارلو به وجود آورده‌اند. با وجود این در حال حاضر برخی موارد مانند بارش‌های رگباری شدید و وجود شیب‌های تند ارتفاعات، جریان‌های سطحی قدرتمندی را ایجاد نموده و در فرسایش، تولید رسوب و تحولات هیدروژئومورفولوژی این حوضه نقش مهمی را ایفا می‌نمایند. نتیجه‌ی نهایی آنکه شرایط تکتونیکی، اقلیمی و هیدرودینامیکی، چه در گذشته و چه در زمان حال، فرآیندها و لندفرم‌های هیدروژئومورفولوژیکی گوناگونی را در سطح حوضه به وجود آورده و این ویژگی‌های هیدروژئومورفیک دارای پتانسیل‌ها، تنگناها، خطرات و معضلاتی زیست محیطی هستند، که باید در مدیریت محیطی و دست‌یابی به توسعه‌ی پایدار، مورد توجه برنامه‌ریزان و مجریان پروژه‌های عمرانی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
)
ارسال نظر در مورد این مقاله