نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 گروه برنامهریزی، مدیریت محیطزیست و HSE، دانشکده محیطزیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 گروه مهندسی سوانح، آموزش و سیستمهای محیطزیست، دانشکده محیطزیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
در مواجهه با بحرانهای محیطزیستی عصر حاضر، گفتمان «حکمرانی تحولآفرین» بهعنوان رویکردی میانرشتهای و آیندهنگر ظهور یافته است. در این پژوهش با اتخاذ رویکردی کیفی–اکتشافی، به واکاوی تجربهها و ادراک کنشگران کلیدی حکمرانی محیطزیست در استان تهران پرداخته شد تا مسیرهای تحول در این عرصه شناسایی گردد. دادههای پژوهش از طریق ۲۸ مصاحبهی عمیق نیمهساختاریافته با ذینفعان حوزههای دولتی، خصوصی، مدنی و دانشگاهی گردآوری و به کمک روشهای تحلیل گفتمان و تحلیل محتوای کیفی بررسی شد. نوآوری اصلی این پژوهش در تدوین و ارائهی یک مدل تحلیلی-تبیینی یکپارچه از حکمرانی تحولآفرین محیطزیست نهفته است که با تلفیق بینشهای مکاتب تابآوری اجتماعی-بومشناختی، گذارهای اجتماعی–فنی، عدالت محیطزیستی و نهادگرایی جدید، چارچوبی بومی و زمینهمند برای درک پویاییهای پیچیدهی تغییر در نظام حکمرانی ایران ارائه میدهد. یافتههای حاصل از تلفیق مبانی نظری و شواهد میدانی، نشان داد شش فرآیند درهمتنیده شامل «شبکهسازی میانبخشی و افقی»، «یادگیری اجتماعی و بازاندیشی نهادی»، «بازتعریف گفتمان محیطزیستی»، «فشار اجتماعی و کنشگری مدنی»، «مواجهه خلاقانه با قانون» و «ائتلافسازی راهبردی»، بهعنوان مکانیزمهای محوریِ برانگیزانندهی تحول عمل میکنند. این فرآیندها در بستری پویا و متاثر از محرکها و موانع زمینهای از جمله بیاعتمادی نهادی، تعارض منافع، ضعف هماهنگی بینبخشی، مقاومت فرهنگی، شکافهای قانونی و خطر همپیوندی سطحی شکل میگیرند. مدل پیشنهادی پژوهش، ماهیت تکرارشونده، بازخوردی و غیرخطیِ حکمرانی محیطزیست را آشکار ساخته و بر تعامل میان کنشگران، سامانههای دانشی و سازوکارهای نهادی تأکید میورزد. در نتیجه، حکمرانی تحولآفرین نه یک فرآیند مقطعی یا خطی، بلکه جریانی بازاندیشانه و مستمر است که در آن سرمایهی اجتماعی، ظرفیتهای حقوقی و همافزایی ائتلافیِ قدرت بازتوزیع شده و تابآوری اصلاحات تقویت میشود. مدل ارائهشده، ابزاری تحلیلی برای شناسایی نقاط اهرمی، ترسیم توالی مداخلات و پیشبینی موانع تحقق حکمرانی پایدار فراهم میآورد و مبنایی برای طراحی راهبردهای حساس به بستر بومی در جهت نهادینهسازی اولویتهای محیطزیستی ایجاد میکند.
کلیدواژهها
موضوعات
)
ارسال نظر در مورد این مقاله