مدل‌سازی اثرات بلندمرتبه‌سازی بر تغییرات محیط‌زیست شهری با رویکرد معادلات ساختاری (نمونه موردی: کلان‌شهر اهواز)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• نیلوفر آذربرزین ¹
• نفیسه مرصوصی ²
• امیرحسین حلبیان ²
• مصطفی شاهینی فر ³

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

² دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³ استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2023.84329.1326

چکیده

امروزه دستیابی به توزیع تراکم مناسب و پایدار در سطح شهرها برای ارتقاء کیفیت زندگی و بهبود محیط‌زیست شهری از ضرورت‌های توسعۀ شهری محسوب می‌شود. توسعۀ روزافزون جمعیت شهرنشین، محدودیت منابع و لزوم بهره‌وری مناسب از امکانات موجود، اهمیت توجه به مقولۀ بلندمرتبه‌سازی و محیط‌زیست شهری در شهرها را دوچندان می‌کند. در همین راستا، هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اثرات بلندمرتبه‌سازی بر تغییرات محیط‌زیست شهری کلان‌شهر اهواز است. جامعۀ آماری پژوهش حاضر شامل حدود 1302000 نفر از شهروندان اهواز بوده که از میان آنها، با استفاده از فرمول کوکران 386 نفر به‌عنوان نمونۀ آماری انتخاب و مطالعه و بررسی شدند. ابزار استفاده‌شده در این پژوهش، شامل پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته‌ای است که روایی آن به‌صورت محتوایی (صوری) و سازه‌ای و پایایی آن با استفاده از پایایی ترکیبی تأیید شد. تحلیل داده‌ها ازطریق تحلیل هم‌بستگی و الگویابی معادلات ساختاری و با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و Smart PLS  انجام شده است. نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری نشان داد که با توجه به مدل مفهومی آزمون، رابطۀ معناداری[1] بین شاخص‌های پژوهش با روند بلندمرتبه‌سازی شهری مشاهده شده‌است. (05/0>p) و شاخص‌های برازش مدل نیز نشان از برازندگی و تناسب داده‌ها با مدل مفهومی و درنتیجه، تأیید مدل است. همچنین، نتایج حاصل از آزمون تی تک‌نمونه‌ای نشان داد که بیشترین تأثیر بر تغییر بلندمرتبه‌سازی شهری بر محیط‌زیست شهری به‌ترتیب مربوط به شاخص زیست‌پذیری با رتبۀ اول، شاخص اقتصادی رتبۀ دوم، شاخص زیرساختی رتبۀ سوم، شاخص کالبدی رتبۀ چهارم، شاخص محیطی رتبۀ پنجم و درنهایت، شاخص اجتماعی رتبۀ آخر است.
 
 
[1]. Significance

کلیدواژه‌ها

• بلندمرتبه‌سازی
• محیط‌زیست شهری
• تراکم
• SmartPls
• شهر اهواز

موضوعات

• برنامه ریزی در بخش های شهری و روستایی

مراجع

1. آدوس، ص. (1395). نقش بلندمرتبه‌سازی در توسعۀ مناسب شهری (نمونۀ موردی: شهر بجنورد). پایان‌نامۀ منتشرشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دانشکدۀ هنر، گروه معماری.
2. بهرام سلطانی، ک. (1399). محیط‌زیست در برنامه‌ریزی منطقه‌ای و شهری (ویرایش دوم). (جلد. 1). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
3. بهزادی‌پور، ح.، داودپور، ز.، و ذبیحی، ح. (1400). سنجش ابعاد ادراک محیطی شهروندان در میان ساختمان‌های بلندمرتبه نمونۀ موردی: منطقۀ 22 شهر تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22 (64)، 368-349.
4. تاجیک، و.، عسگری، م.، نالایی، ا.، و مهدی نیا، م. (1396). مکان‌یابی پهنه‌های مستعد بلندمرتبه‌سازی (نمونۀ موردی: حوزۀ شمال غربی شهر مشهد). تحقیقات جغرافیایی، 32(3)،
   174-163.
5. حنایی، ت.، و مرادی، ز. (1402). تأثیر چیدمان فضایی ساختمان‌های بلندمرتبه در ارتقای کیفیت زندگی ساکنان (مورد پژوهی- منطقۀ 9 شهرداری مشهد). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 10(34)، 108-81.
6. حیدری تمرآبادی، م.، و کرمی، ت. (1401). تحلیل نقش مؤلفه‎های منظرشهری بر کیفیت محیط‌زیست شهری و رفتار زیست‌محیطی شهروندان (مناطق ده‌گانۀ کرج). پژوهش‌‍‌های مکانی فضایی، 7(4) ، 131-117.
7. حیدری، ا.، رهنما، م.ر.، شکوهی، م.، و خوارزمی، ا. ع. (1395). تحلیل تحوّلات فضایی محیط‌زیست شهری در کلانشهر مشهد با استفاده از الگوی آینده‌پژوهی گام طبیعی. جغرافیا و پایداری محیط، 6(1)، 19-1.
8. درخشنده لزرجانی، س. (1393). بررسی اثرات تراکم شهری بر پایداری محیط‌زیست شهری در شمال ایران (مطالعۀ موردی: شهر ساری). پایان‌نامۀ منتشرشدۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه مازندران، دانشکدۀ ادبیات علوم انسانی و اجتماعی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
9. ذاکریان، م.، موسوی، م .، و باقری کشکولی، ع. (1392).  مسائل زیست‌محیطی و توسعۀ پایدار شهرستان‌های استان یزد. فصلنامۀ جغرافیا، 11(33) ، 315-292.
10. رهنما، م.، و رزاقیان، ف. (1392). مکان‌گزینی ساختمان‌‌های بلندمرتبه با تأکید بر نظریة رشد هوشمند شهری در منطقه 9 شهرداری مشهد. آمایش جغرافیایی فضا، 3(9)، 64-45.
11. رهنما، م.ر، و طاهری، ف. (1396). ارزیابی ظرفیت تحمل زیست‌محیطی شهر شاندیز. جغرافیاوتوسعۀ ناحیه‌ای، 15(2)، 20-1.
12. زینالی عظیم، ع.، حاتمی گلزاری،ا.، کرمی، ا.، و بابازاده اسکوئی، س. (1400). سنجش پایداری محیطی شهر تبریز براساس شاخص‌های زیست‌محیطی رشد هوشمند شهری. پایداری توسعه و محیط زیست، 2(3)، 59-41.
13. سیدین، س.ا، و عقلی مقدم، ک. (1392). تأثیر بلندمرتبه‌سازی بر انعطاف‌پذیری محیط و پایداری آن. معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 15(1)، 243-235.
14. شاهینی‌فر، م.، خداداد، م.، بیرانوندزاده، م.، و سبحانی، ن. (1395). تحلیل ظرفیتی فرم شهر با تاکید بر الگوی شهر فشرده (مطالعۀ موردی: شهرگرگان). جغرافیای اجتماعی شهری، 3(2)، 56-39.
15. شعبانی، م.، علوی، س.ع.، مشکینی، ا.، و سلمان ماهینی، ع. (1398). ارزیابی و سنجش فضایی محیط‌زیست شهری با رویکرد شهر سبز (مطالعة موردی: کلان‌شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 51(1)، 127-111.
16. شیعه، ا.، وحید،آ.، و صارمی، ح. (1397). عوامل مؤثر در مکان‌یابی ساختمان‌های بلندمرتبه با تأکید بر پایداری محیط‌زیست (مطالعۀ موردی: شهر قزوین). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 50(4)، 890-873.
17. صالحی، ا.، یاوری، ا.، وکیلی، ا.، وکیلی، ف.، و پریور، پ. (1395). ارزیابی اثر بلندمرتبه‌سازی بر عملکرد جریان باد شهری (پژوهش موردی: منطقه 22 کلان‌شهر تهران). دو فصلنامۀ پژوهش‌های بوم‌شناسی‌ شهری، 7(1) ، 80-67.
18. صدرالغروی، ت.، محمودی‌زرندی، م.، و مهدی‌زاده ‌سراج، ف. (1401). تبیین برهم‌کنش مشخصات کالبدی ساختمان‌های بلندمرتبه بر پراکنش ذرات آلاینده باتوجه به جریان هوای‌طبیعی (مطالعۀ ‌موردی: منطقۀ یک تهران). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(1)، 218-205.
19. فرقانی، ح.، رهنما، م.ر.، صابری‌فر، ر.، و رحیمی، ح. (1399). تحلیل اثرات بلندمرتبه‌سازی بر فرم شهری کلانشهر مشهد. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 7(1)، 229-209.
20. گلابچی،م.، و ماستری فراهانی، ن. (1393). طراحی مفهومی ساختمان‌های بلند به انضمام نقد و بررسی طرح‌های معماری. تهران: دانشگاه تهران.
21. لطیف‌عقیلی، س.ک.، میرعلی‌کتولی، ج.، و جانباز قبادی، غ.ر. (1401). تحلیلی بر ساختمان‌های بلندمرتبۀ گرگان از مکان‌یابی تا بهره‌مندی از عدالت اجتماعی. جغرافیا و مطالعات محیطی، 11(42)، 135-122.
22. موحد، ع.، و شهسوار، ا. (1399). تحلیل میزان رضایت شهروندان از گسترش بلندمرتبه‌سازی و توسعۀ فشردۀ شهری (مورد مطالعه: منطقۀ یک شهرداری شهر ارومیه). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(74)، 261-249.
23. نظم‌فر، ح.، علوی، س.، و عشقی چهار برج، ع. (1397). ارزیابی کیفیت محیط‌زیست شهری (نمونۀ موردی: سکونتگاه‌های شهری استان اردبیل). فضای جغرافیایی، 18 (63)، 23-1.
24. ولی‌پورپاشا کلایی، ک.، رضوانی،ع.ا.، و پیری، س. (1400). تحلیلی بر اثرات توسعۀ فیزیکی شهرها بر آیندۀ محیط‌زیست شهری (مطالعۀ موردی: شهر جدید پرند). آینده‌پژوهی شهری، 1(1)، 20-1.
25. گلابچی،م.، و گلابچی، م.ر. (1392). مبانی طراحی ساختمان‌های بلند. تهران: دانشگاه تهران.
26. Allwright, E., & Abbott, R. A. (2021). Environmentally sustainable dermatology. Clinical and Experimental Dermatology, 46(5), 807–813.
27. Benton, s., Short, L., & John, R. (2008). Cities and Nature, Londen and NewYork: Routledge.
28. García, O. R., Tejeda, A. M., & Bojórquez, G. (2019). Urbanization effects upon the air temperature in Mexicali, B. C. México. Atmósfera, 22(4), 349-365.
29. Generalova1, E., & Generalov, V. (2020). Mixed - Use High - Rise Buildings: A Typology of the Future. Series: Materials Science and Engineering, 753 (1) 1-6.
30. Giyasov, B., & Giyasova, I. (2018). The impact of high-rise buildings on the living environment. In E3S Web of Conferences, 33, 01045. EDP Sciences.
31. Haliza, A. R. (2016). Air Pollution in Urban Areas and Health Effects. International Journal of the Malay World and Civilisation, 4(2), 25-33.
32. Haribabu, K. (2021). Green Energy for Environmental Sustainability. Chemical Engineering & Technology, 44(5), 810-810.
33. Harvey, D. (2015). Os Limites Do Capital Boitempo. Hedge: England.
34. H., Sayadi, M.H. (2012). Impact of tall buildings in environmental pollution. Enviromental Skeptics and Cities, 1(1), 8-11.
35. Hou, F., & Sarkar, P.P. (2020). Aeroelastic model tests to study tall building vibration in boundary-layer and tornado winds. Engineering Structures, 207(1), 110259.
36. Kaihi (2012). A Study on High-rise Structure with Oblique Columns by ETABS, SAP 2000, MIDAS/GEN and SATWE. International Conference on Advances in Computational Modeling and Simulation. Procedia Engineering, 474–480.
37. Kukreja, C. P. (1978). Tropical architecture. Tata: McGraw-Hill.
38. Liu, Shuangshuang, Qipeng Liao, Yuan Liang, Zhifei Li, and Chunbo Huang. (2021). Spatio–Temporal Heterogeneity of Urban Expansion and Population Growth in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18 (24), 13031.
39. Marsh, W. M. (2010). Landscape planning environmental applications. Wiley: New Jersy.
40. Nugroho, N. Y., Triyadi, S., & Wonorahardjo, S. (2022). Effect of high-rise buildings on the surrounding thermal environment. Building and Environment, 207, 108393.
41. Rainham, D. (2017). Do differences in health mak e a difference. A review for health policymakers. Health Policy, 84(2,3), 123-132.
42. Rohe, W. M. (2009). From Local to Global: One Hundred Years of Neighborhood Planning. The American Planning Association, 75 (2), 209-230.
43. Shields, R. (2020). London and New York: Routledge Encyclopedia of Philosophy: London.
44. Smith, A. (2010). the Theory of Moral Sentiments. Penguin Press: USA.
45. Tsou, J. Y., Chow, B., & Fu, W. (2012). Wind environment and natural Ventilation simulation for sustainable building design in Hong Kong and other China cities. 14th international conference on computing in civil and building engineering (ICCCBE) Moscow, russia: moscow state university of civil engineering: 27-29.
46. (2012). Framework for Assessing Urban Environmental Performance.
47. Zheng، ، Ke، X.، Xiao، B.، Zhou، T. (2019). Optimising land use allocation to balance ecosystem services and economic benefits - a case study in Wuhan، China. J. Environ. Manag. 248، 109306.