تحلیل اثرات مگامال‌ها بر پایداری جوامع محلی (مطالعۀ موردی: شهرهای شهرستان عباس‌آباد)

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• فرزانه ساسان پور ¹
• علی موحد ¹
• محمد سلیمانی مهرنجانی ¹
• زهرا دلفان آذری ²

¹ دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2023.69315.1024

چکیده

امروزه یکی از وجوه توسعه‌یافتگی شهرها، احداث مراکز تجاری بزرگ‌مقیاس با عنوان مال­ها و مگامال­هاست. در شهرستان عباس­آباد، از شهرستان­های­ ساحلی شمال کشور به‌دلیل رونق گردشگری، 18 مرکز تجاری بزرگ‌مقیاس احداث شده است که به نظر می­رسد آثار گوناگونی بر ابعاد پایداری (کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) شهرهای این شهرستان گذاشته است؛ بنابراین هدف اصلی این تحقیق، تحلیل اثرات مگامال‌ها در شهرستان عباس‌آباد از دیدگاه کارشناسان و مردم است که به‌طور ملموس با این تأثیرات  مواجه شده‌اند. روش تحقیق از نوع هدف، کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی است. داده­ها از طریق مطالعات کتابخانه­ای و میدانی گردآوری شد و جامعه آماری شهرهای شهرستان است که با استفاده از فرمول کوکران 386 نفر نمونه ­آماری تخمین زده شد و با روش تصادفی طبقه‌بندی‌شده، پرسشنامه از شهرهای شهرستان به نسبت جمعیتشان برداشت شده است. با پرسشنامه تعیین ارجحیت، وزن نهایی معیار­ها به وسیله­ 9 کارشناس و با روش مقایسه زوجی تعیین شد و با مدل ویکور فازی، شهرهای شهرستان از نظر پایداری تحلیل شدند. نتایج درخصوص معیارهای 78 گانه تحقیق نشان داد، معیارهای درآمد، قیمت زمین و مسکن، اجاره­بها و قیمت کالا و خدمات مهم‌ترین معیارهای سنجش پایداری هستند و اینکه شهرهای عباس­آباد، کلارآباد و سلمان‌شهر به‌ترتیب با مقادیر ویکور 444/0، 450/0 و 533/0، رتبه­های اول تا سوم پایداری (ناشی از ایجاد مراکز تجاری) را کسب کرده­اند. همچنین میانگین پایداری کل شهرستان در حد متوسط با مقدار ویکور 475/0 ارزیابی شد که نشان می­دهد مگامال­ها بر پایداری شهرستان اثر گذاشته‌اند و میزان آن را در مقایسه با قبل از احداث مگامال­ها کمتر کرده‌اند
 

کلیدواژه‌ها

• پایداری
• مگامال­ها
• شهرستان عباس­آباد
• مدل ویکور فازی

20.1001.1.20081391.1401.20.3.1.9

موضوعات

• توسعه پایدار و پایداری محیط

مراجع

1. اسدیان، ع.، مدیری، ا.، و رفیعیان، م. (1392). تدوین چارچوب طراحی شهری جهت بسط جریان حرکت مگامال به فضای شهری پیرامون (مطالعه موردی: مگامال اکباتان) (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد طراحی شهری). دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، ایران.
2. ایتپاس، ز. (1375). نگاهی به تعاریف توسعه پایدار از دیدگاه‌های مختلف (و. جمالی، مترجم). خبرنامه انجمن متخصصان محیط‌زیست ایران، 2(3)، 10-2.
3. ایمانی جاجرمی، ح. (1395). مقایسه بازارهای شهر اسلامی و مگامال ها: پیامدهای اجتماعی و فرهنگی احداث مراکز خرید مدرن غربی برای شهر اسلامی. پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت: الگوی پایه پیشرفت.
4. آهور، ا.، جاجرمی، ک.، نظریان، ا.، و مشیری، ر. (1391). از بازار تا بزرگ بازار (مگامال). فصلنامه آمایش محیط، (20)، 145 –
5. بخشی زاده، ع.، کردنائیج، ا.، و خداداد حسینی، ح. (1395). ارائه الگویی به منظور تبیین نقش موفقیت مجتمع‌های تجاری در کشور. بررسی های بازرگانی، 76، 100-1.
6. بریمانی، ف.، و اصغری لفمجانی، ص. (1389). تعیین شدت نابرابری زیست محیطی سکونتگاه­های روستایی سیستان با اسفاده از مدل ارزیابی چندمعیاره. مجله جغرافیا و توسعه، (19)، 127-146.
7. تیموری، ا.، فرهودی، ر.، رهنمایی، م.، و قرخلو، م. (1391). ارزیابی پایداری اجتماعی با استفاده از منطق فازی (مطالعه موردی، شهر تهران). فصلنامه انجمن جغرافیای ایران، 10(35)، 19-39.
8. خیاط کلیبر، ف. (۱۳۹۶). تأثیر کاربری­های تجاری بر حمل و نقل همگانی شهری (نمونه موردی: منطقه 5 شهر کرج).پنجمین کنگره بین المللی عمران ، معماری و توسعه شهری، تهران،
9. دهقان، ح.، پوررضا، ک.، سرا، ن.ف و احسان، م. (1395). رابطه فضاهای اقتصادی شهری و شبکه های اجتماعی: بررسی تاثیر میدان های میوه و تره بار و هایر استار بر تعاملات اجتماعی. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 6(18)، 93 –
10. رفیعیان، م.، و پهلوان، س. (1394). سنجش و ارزیابی تأثیرات ایجاد ابر پروژه شهری الماس شرق مشهد از دیدگاه نواحی سکونتی پیرامون با مدل الکتره. نشریه علمی - پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، (9)، 51 –
11. ساسانپور، ف. (1390). مبانی پایداری توسعه کلان‌شهرها با تأکید بر کلان شهر تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
12. ستوده، ح.، و زارع، س. (۱۳۹۷). بررسی تأثیرات کالبدی احداث مجتمع های تجاری بر کاربری های شهری (نمونه موردی: شیراز مجتمع تجاری زیتون). ششمین همایش ملی مطالعات و تحقیقات نوین در حوزه علوم جغرافیا، معماری و شهرسازی ایران، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
13. سرگلزایی، ف. (1392). بررسی اثرات هدفمندی سازی یارانه­ها بر پایداری روستاهای بخش مرکزی زابل (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی). دانشگاه زابل، ایران.
14. سرور، ه.، صلاحی ساریخان بیگلو، و.، و مبارکی، ا. (1396). تحلیل نقش کاربری های تجاری در پویایی و ایجاد فضاهای جدید شهری، مطالعه موردی: مجتمع تجاری لاله پارک تبریز. دو فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش های بوم شناسی شهری، 6(1)، 29 –
15. سیاری، س.، خوشگو، س.، کاظمی، ز.، و منوچهر نصیری، م. (۱۳۹۶). بررسی ویژگیهای مجتمع تجاری­های نوین شهری در جذب مشتری و گردشگر.اولین کنفرانس بین‌المللی دستاوردهای نوین در علوم و تکنولوژی، تهران، شرکت بین المللی کوشا.
16. سیف‌الدینی، ف. (1381). مبانی برنامه­ریزی شهری (چاپ اول). تهران: انتشارات آییژ.
17. علوی‌زاده، ا. (1386). الگوهای توسعه اقتصادی-اجتماعی با تأکید بر توسعه پایدار روستایی در ایران. مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، (245)، 201-190.
18. فرجی سبکبار، ح. (1389). سنجش پایداری روستایی بر مبنای مدل فرایند تحلیل شبکه (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان فسا) (رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی). دانشگاه تهران، ایران.
19. فرزانه سادات رزنجرانی، ژ. (1397). سنجش پایداری در سکونتگاه های غیررسمی (مطالعه موردی سککونتگاه های غیررسمی شهر اردبیل) (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری). دانشگاه محقق اردبیلی، ایران.
20. کاظمی، م. (1379). توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: قم). در مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت و توسعه شهری پایدار در نواحی شهری (صص. 86-79). تبریز: دانشگاه تبریز.
21. کجوئی، ن.، و احمدسیماب، م. (۱۳۹۷ نقش فضاهای تجاری در تقویت هویت عرصه های عمومی در شهرهای جدید (نمونه موردی: شهر جدید گلبهار).پنجمین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی ایران در گذار آثار و اندیشه‌ها، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
22. گاسپارینی، پ.، مانفردی، گ.، و آسپرونه، د. (1395). تاب‌آوری و پایداری در مقابل بلایای طبیعی (چالشی برای شهرهای آینده) (ح. حاتمی­نژاد و م. نصرتی­هشی، مترجمان). تهران: انتشارات آراد کتاب.
23. مجتهدزاده، غ. (1378). معنی و مفهوم توسعه پایدار در مناطق شهری. در مجموعه مقالات اولین همایش توسعه پایدار نواحی شهری. تبریز: شهرداری و دانشگا تبریز.
24. مسجدی، ن.، و نژادی، الف. (1393). بررسی تحولات ساخت‌وساز مراکز خرید در شهر تهران. فصلنامه اقتصاد عمران و شهرسازی، (21)، 98-112.
25. مطوف، ش. (1379). نقش فرهنگ، مشارکت و محیط زیست در توسعه پایدار منطقه­ای. فصلنامه پژوهش، (2)، 1-14.
26. نقی­زاده، م. (1387). تأملی در رابطه پایداری فرهنگی بافرهنگ پایداری. در مجموعه مقالات توسعه پایدار شهری (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

 

27. Azizi, M. M., (2005). Analysis to position and transformation of urban housing situation in Iran, Fine Arts, (23), 116-129.
28. Cowan, R. (2005). The dictionary of urbanism. London: Street Wise Press.
29. Dempsey, N., Brown, C., & Bramely. G. (2012). the key to sustainable urban development in UK cities? The influence of density on social sustainability, Progress in Planning, (77), 89-
30. Heffner, K., &Twardzik, M. (2015). The impact of shopping centers in rural areas and small towns in the outer metropolitan zone (The example of the Silesian voivodeship). European Countryside, 7(2), 87-100.
31. Ibrahim, I., Bon, A. T., Nawawi, A. H., & Safian, E. E. M. (2018). Shopping centre classification scheme: A comparison of international case studies. Proceeding of the International Conference on Industrial Engineering and Operations Management Bandung Indonesia, 3131-3142
32. Ligthelm, A. A. (2008). the impact of shopping mall development on small township retailers. South African Journal of Economic and Management Sciences, 11(1), 37-53.
33. McGreevy, (2015). The economic and employment impacts of shopping mall developments on regional and periurban Australian towns. Australasian Journal of Regional Studies, 22(3), 225-238.
34. Moffat, I. H., & Mike, W. D. (2001). Measuring and modeling sustainable Development. New York and London: Parthenon publishing Grop Inc.
35. Nourian, A. (2008). Explaining sustainability criteria and indicators in the residential neighborhood. Shahr-e Negar Two Monthly Reports, (50), 57-70.
36. Padilla, O., Hermosilla, A. A., & Ozores, O. T. (2017). The impact of out-of-town shopping centres on town-centre retailers and employment: The case of the region of Murcia, Land Use Policy, (65), 277-286.
37. Shanmugan, J. (2016). A Study on the impact of mega shopping malls on small retail business sector. International Journal of Advanced Research, 4(8), 1569-1573.