واکاوی اثرات مؤلفه‌های حق به شهر در خام‌شهرهای غرب استان مازندران

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• رضا سلطان‌ملکی ¹
• مسعود الهی ²
• زهره داودپور ³

¹ دانشجوی دکتری ، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

² استادیار، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

³ دانشیار ، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2023.79584.1211

چکیده

امکان استفادۀ برابر از ظرفیت‌های شهر برای ساکنان آن موضوعی است که به مطالبه‌ای مهم تبدیل شده و علت اصلی آن نیز مشکلات و معضلات انسانی و محیطی بی‌شماری است که برای شهرها به وجود آمده است؛ بر این اساس، زندگی در شهر تکالیفی را برای شهروندان ایجاد می‌کند که شهروندان متناسب با تکالیفی که قانون برای آن‌ها در نظر گرفته است، برای دستیابی به زندگی ایده­ آل، حق به شهر را برای خود متصور باشند. همچنین تحلیل شاخص‌های زیست‌پذیری با رویکرد حق ‌‌به‌ ‌‌شهر می‌تواند نقشی کلیدی در رفع بسیاری از معضلات شهری ایفا کند و رضایت شهروندان را به همراه‌‌ داشته‌ باشد؛ ازاین‌رو هدف این مطالعه واکاوی اثرات مؤلفه‌های حق به شهر در خام‌شهرهای (غرب) استان بود. نوع پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف کاربردی بود. جامعه آماری اول در این پژوهش، شهروندان شهرهای بلده، کجور و پول بودند که مطابق با سرشماری سال 1395، جمعیت سه شهر 7240 نفر بود و حجم نمونه از طریق فرمول کوکران، معادل 365 نفر محاسبه شد. جامعه آماری دوم در این پژوهش، متخصصان شهری در سه شهر بلده، کجور و پول بودند که حجم نمونه از میان آن‌ها با استفاده از تکنیک دلفی 25 نمونه در نظر گرفته شد. نتایج پژوهش حاضر با توجه به آزمون فریدمن و t تک‌نمونه ­ای نشان داد، با توجه به سطح معناداری آزمون که کوچک‌تر از 0.05 (برابر 0.001) بود، در بعد اجتماعی-فرهنگی، شهر بلده با رتبه 2.14 بالاترین رتبه و در بعد اقتصادی، شهر کجور با رتبه 2.34 بالاترین رتبه را در میان خام‌شهرهای غرب استان مازندران داشتند. همچنین در بعد کالبدی-زیستی، با توجه به اینکه سطح معناداری آزمون بیشتر از 0.05 (برابر 0.302) بود، شهرهای کجور، بلده و پول رتبه متفاوت داشتند، اما ازآنجاکه این تفاوت معنادار نبود، دارای رتبه برابر بودند و بعد کالبدی-زیستی دارای بیشترین اهمیت بود. همچنین نتایج آزمون کروسکال والیس در زمینه مقایسه نظرات شهروندان و متخصصان در رابطه با ابعاد اجتماعی-فرهنگی، کالبدی-زیستی و اقتصادی تحقق حق به شهر مشخص کرد، وضعیت این ابعاد از نظر شهروندان و متخصصان یکسان بود که در این راستا پیشنهادهایی مطرح شد.

کلیدواژه‌ها

• حق به شهر
• خام‌شهر
• غرب مازندران

موضوعات

• تئوری های مرتبط با جغرافیا و و توسعه ناحیه ای

مراجع

1. اشتیاقی، م.، شارع ­پور، م.، و فاضلی، م. (1400). بررسی بایسته‌های حق به شهر در فرایند سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه شهرها (موردی توسعه حمل‌ونقل شهر تهران). فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 10(39)، 257-225.
2. ایرانی هریس، ص.، مجیدی، م.، و خیرالهی، ح. (1399). نقش شهرهای کوچک در سازمان فضایی و توسعه منطقه ­ای (مورد مطالعه: استان آذربایجان شرقی). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 1(1)، 58-45.
3. اینانلو، ح.، و تاجوک، ن. (1400). جغرافیای شهری ایران: نابرابری­ های فضایی در نظام شهری (چاپ اول). تهران: انتشارات گشتاسب.
4. پورمحمدی، م.، روستایی، ش.، و خضرنژاد، پ. (1398). تحلیل حق به شهر در فضاهای عمومی شهری با تأکید بر رویکرد عدالت جنسیتی (نمونه موردی: شهر ارومیه). فصلنامه زن و جامعه (جامعه ­شناسی زنان)، 10(4)، 221-195.
5. حبیب­ نژاد، س. ا.، و خسروی، ا. (1401). حق به شهر و امکان شناسایی آن در نظام حقوقی ایران. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 52(1)، 184-163.
6. حیدری، م. ت.، محمدی، ش.، و رحمانی، م. (1400). پایش نظریه حق به شهر در بازتولید فضای شهر دوستدار سالمند (مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان). فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 53(1)، 212-195.
7. دارکش، م.، و استرکی، س. (1399). آسیب­ شناسی طرح‌های شهری از منظر حق به شهر (نمونه موردی: طرح شهری نواب - گسترش مترو در محله بریانک). فصلنامه جامعه­ شناسی فرهنگ و هنر، 2(3)، 25-1.
8. دولتشاه، ص.، سرور، ر.، و توکلان، ع. (1400). تحلیلی بر شاخص‌های زیست‌پذیری با رویکرد حق ‌به ‌شهر (مطالعه موردی: بندر ماهشهر). فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 13(3)، 131-109.
9. رفیعیان، م.، و الوندی‌پور، ن. (1395). مفهوم ‏پردازی اندیشه حق به شهر؛ در جست‌وجوی مدلی مفهومی. مجله جامعه‏ شناسی ایران، 16(2)، 47-25.
10. سنایی، م.، وفادار سورکی، ر.، و عاطفی، ک. (1401). سنجش افتراقات فضایی تحقق حق به مشارکت و اختصاص­ دهی شهر به خود در پرتو اندیشه حق به شهر در شهر هچیرود-شهرستان چالوس. فصلنامه سیاست­گذاری محیط شهری، 2(5)، 60-45.
11. شارع­پور، م.، و اشتیاقی، م. (1399). بررسی مفهوم حق به شهر در سیاست‌گذاری شهری. فصلنامه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه­ای، 1(2)، 82-65.
12. شریف­پور، ش.، و اللهی، ص. (1400). بررسی جایگاه شهرهای کوچک مرزی در نظام سلسله مراتبی شهری (نمونه موردی شهرستان سردشت). فصلنامه جغرافیا و برنامه ­ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، 13(47)، 70-49.
13. شکری فیروزجاه، پ.، صیدبیگی، ص.، کیانژاد، ز.، و رسولی، س. ح. (1400). تحلیل فضایی شهرهای کوچک شهرستان بابل بر اساس شاخص ­های زیست­ پذیری شهری. فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهر، 8(1)، 127-113.
14. شکوه ­فر، ف.، داودپور، ز.، و بیگدلی ­راد، و. (1401). واکاوی چالش تفاوت­ های جنسیتی و حق بر شهر (مطالعه موردی: شهر قزوین). فصلنامه مطالعات برنامه­ ریزی و سکونتگاه ­های انسانی، 17(4)، 977-989.
15. عزیزی، م. م.، زبردست، ا.، و برنافر، م. (1398). سنجش اثرات تبدیل روستا به شهر بر نظام شهری در مقیاس ناحیه: نمونه موردی ناحیه‌های استان گیلان (1335-1395). فصلنامه مدیریت شهری و روستایی، (54)، 26-7
16. کامیارراد، س.، هداوند، م.، و کامیارراد، ص. ع. (1400). حق بر شهر. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 22(70)، 282-250.
17. محمدی، م.، و کاظمی، ک. (1399). بازخوانی یک طرح شهری با بهره ­گیری از انگاره حق به شهر-مجتمع تجاری عرش آجودانیه تهران. فصلنامه برنامه ­ریزی توسعه شهری و منطقه­ ای، 5(15)، 117-89.
18. نصیری­ مقدم، م.، آمار، ت.، و رضائی، پ. (1401). بررسی نقش و کارکرد شهرهای کوچک در سهولت خدمات‌رسانی به نواحی روستایی شهرستان رودبار. مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 3(2)، 102-89.
19. نوروزی، م.، و زرین ­جویی، س. (1391). تبدیل روستا به شهر و نقش آن در رضایتمندی از کیفیت محیط (مطالعه موردی: شهر حسینیه در استان خوزستان). چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا، تهران.
20. یغفوری، ح.، و کاشفی دوست، د. (1397). ارزیابی و سنجش مؤلفه­ های برآمده از حق به شهر (نمونه موردی: شهر پیرانشهر). فصلنامه پژوهش و برنامه ­ریزی شهری، 9(35)، 68-57.

 

21. Akhundi, A. (2020). Shahrforoshi, neglecting the rule of the city. Shargh Newspaper, Monday, March 16, No. 3963.
22. Brenner, N., Marcuse, P., & Mayer, M. (2012). Cities for people not for profit: critical urban theory and the right to the city. London & New York: Taylor & Francis Group.
23. Brown, A., & Kristiansen, A. (2009). Urban policies and the right to the city: Rights, responsibilities, and citizenship. UN-HABITAT, Policy Paper Series on Management of Social Transformations
24. Carmen, M. (2020). The more-than-human right to the city: A multispecies reevaluation. Journal of Urban Affairs, 44(2), 137-155.
25. Domaradzka, A. (2018). Urban social movements and the right to the city: An introduction to the special issue on urban mobilization. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 29, 607–620. 
26. Fawaz, M. (2013). Towards the right to the city ininformal settlements. In Samara et al. (Eds.), Locating right to the city in the global south. NewYork:
27. Harvey, D. (2003). Debates and developments: The right to the city. International Journal of Urban and Regional Research, 27(4). 939-941
28. Harvey, D. (2008). The right to the city. The City Reader, 6(1), 23-40.
29. Harvey, D. (2014). Seventeen contradictions and the end of capitalism. London: Profile books.
30. Isin E. (2000). Introduction: Democracy, citizenshipand the city. In: E. Isin Ed.), Democracy, citizenshipand the global city (pp. 1–21). New York: Routledge.
31. Lefebvre, H. (2002). Critique of everyday life: Foundations for a sociology of the everyday (J. Moore, Trans) (1^st). London: Verso.
32. Lelandais, G. (2013). Citizenship, minorities and thestruggle for a right to the city in Istanbul. Citizenship Studies, 17(6-7), 817-836.
33. Marcuse, P. (2010). Rights in cities and the right to the city? In A. Sugranyes, & C. Mathivet (Eds.), Cities for all(pp. 87-98). Santiago de Chile: Habitat International Coalition.
34. Meriläinen, E., Fougère, M., & Wojciech, P. (2020). Refocusing urban disaster governance on marginalised urban people through right to the city. Environmental Hazards, 19, 187-208.
35. Mitchel, D. (2003). The right to the city: Social justice and the fight for public space. New York: Guilford
36. Purcell, M. (2013). Possible worlds: Henri Lefebvre and the right to the city. Journal of Urban Affairs, 36, 141-154.
37. Tuncer, M. (2017). Urban aging and the right to the city: Experiences of elderly in Kadikoy (Unpublished master's thesis in sociology). Istanbul University.