نوع مقاله : پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
2 دانشیار آب و هواشناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی الگوهای مؤثر گردشی تراز دریا در تشکیل رودخانههای جوی انجام شد که رطوبت پهنههای آبی بزرگ را به مناطق دوردست در خشکیها می‌رسانند و باعث بارش‌های شدید در ایران نیز می‌شوند. بارش‌های شدید ایران براساس صدک نودم، از ژوئن 1988 تا می 2018 استخراج شدند و ۹۴۰ روز رخداد رودخانههای جوی توسط شار رطوبت مستخرج از مؤلفه‌های رطوبت ویژه، باد مداری و نصف‌النهاری شناسایی شدند. دادههای فشار تراز دریا در روزهای مذکور در ماتریسی به ابعاد 940 در 8991 (8991 یاخته در 940 روز) با آرایه S، به روش چرخش واریماکس تحلیل مؤلفه‌های اصلی شد و 13 مؤلفه اصلی به دست آمد. این ۱۳ مؤلفه، ورودیهای تحلیل خوشهای سلسله مراتبی وارد قرار گرفتند که درنهایت، 10 تیپ گردشی هوا در قالب 5 تیپ اصلی مشخص شد. تیپها براساس وضعیت فشار غالبشان به تیپهای کم‌فشارهای جنوبی و پرفشارهای شمالی (A)، پرفشار قوی آزور و کم‌فشار اسکاندیناوی (B)، کم‌فشارهای ایسلند و اسکاندیناوی و پرفشارهای سیبری و غربی (C)، کم‌فشار قوی شمالی و پرفشارهای قوی شرقی و غربی (D) و تیپ پرفشار قوی سیبری-کم‌فشار قوی سودانی (E) نام‌گذاری شدند. نتایج نشان داد، رودخانههای جوی مؤثر بر بارش‌های شدید ایران عمدتاً در فصل سرد و به‌ویژه در ماه مارس به بیشینه فراوانی خود میرسند. از نظر توزیع مکانی نیز دامنههای غربی زاگرس به‌ویژه جنوب غرب کشور تحت‌تأثیر این پدیده‌اند. رودخانههای جوی عمدتاً در تیپهای A1، A2، A3، C2، E1 و E2 با 50 درصد رخدادها، تحت‌تأثیر کم‌فشار سودانی قوی و نسبتاً قوی و در تیپهای دیگر نیز با قدرت کمتر، رطوبت منابع آبی بزرگ را به ایران می‌رسانند و باعث بارش‌های شدید می‌شوند. از طرف دیگر، حضور پرفشار سیبری و تبت در بیشتر تیپها مشاهده میشود که در برخی تیپها تا ایران گسترش داشته است. پرفشارهای غربی نیز در تیپهای B1، C1، D1 و D2 تأثیرشان را بر ایران نشان می‌دهند. همچنین تأثیر کم‌فشارهای جنوبی ازجمله سودانی و همگرایی دریای سرخ که عمدتاً از روی دریای سرخ و خلیج‌فارس تقویت می‌شوند و به‌سوی ایران می‌آیند، مشهود است. به‌طورکلی، وجود پرفشارهای شرقی و غربی و گسترش آ‌ن‌ها در عرضهای میانی و کم‌فشارهای قوی در عرضهای بالایی به همراه کم‌فشارهای ضعیف تا قوی در عرضهای پایینی منطقه موردمطالعه، در تمامی تیپهای گردشی، نشانگر نقش برجستهتر دو منشأ رطوبت اطلس شمالی و بخش شمالی اقیانوس هند بود که باعث تأمین و تقویت رطوبت رودخانههای جوی شدند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)
ارسال نظر در مورد این مقاله