تحلیل فضایی عملکرد دهیاری ها در توسعۀ اقتصاد روستایی بخش مرکزی شهرستان مشهد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سید جواد احمدی میبدی ¹
• محمد علی احمدیان ²
• حمید جعفری ²

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

² دانشیار گروه جغرافیای انسانی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2022.74314.1099

چکیده

دستیابی به توسعه در سکونتگاه های روستایی به عوامل متعددی وابسته است که از مهم-ترین آن، مدیریت محلی کارآمد است. همچنین یکی از ابزارهای دستیابی به توسعۀ روستایی را ‏می‌توان تشکیل گروه های سازماندهی شده مانند دهیاری‌ها دانست. همچنین مدیریت روستایی (دهیاری ها) می تواند نقش بسیاری مهمی در اجرای فعالیت توسعۀ روستایی داشته باشد و همچنین سنجش عملکرد مدیران روستایی می تواند راه را برای بهبود معیشت روستاییان هموار کند؛ بر این اساس، تحقیق حاضر به بررسی عملکرد دهیاران در نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان مشهد پرداخته است. پژوهش از نوع کاربردی و روش انجام تحقیق توصیفی-تحلیلی مبتنی بر پرسش نامۀ محقق ساخته بود. منطقة مطالعه‌شده 12 روستا از بخش مرکزی شهرستان مشهد بود و حجم نمونه براساس فرمول کوکران و با خطای پنج صدم، 367 خانوار تعیین شد. اطلاعات استخراج‌شده در دو نرم افزار SPSS و GIS و تحلیل مدل WASPAS بررسی شد. یافته‌ها نشان داد، عملکرد دهیاران در شاخص های کاهش بیکاری و توسعۀ اشتغال و تشویق به سرمایه-گذاری نامطلوب است و در شاخص تلاش به‌منظور افزایش درآمد ‏تقریبا عملکردی متوسط داشته اند. درمجموع، بررسی میانگین متغیر رونق اقتصادی نشان از وضعیت متوسط عملکرد دهیاران در رونق اقتصادی روستاهای خود دارد. همچنین نتایج مدل واس پاس نشان داد، دهیاران روستاهای فارمد، دوست آباد و امیرآباد عملکرد بهتری در مقایسه با سایر روستاها داشته اند. تحلیل فضایی عملکرد دهیاری ها در توسعۀ اقتصاد روستایی نشان داد، بین عملکرد دهیاران با شاخص هایی چون فاصله تا شهر مشهد (آماره پیرسون 0.902-)، میزان جمعیت (آماره پیرسون 0.646)، نرخ رشد (آماره پیرسون 0.656-)، سطح زیرکشت (آماره پیرسون 0.584)، جمعیت باسواد (آماره پیرسون 0.618) و تعداد شاغلان (آماره پیرسون 0.620) رابطه‌ای معنادار وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

• مدیریت روستایی
• عملکرد دهیاری‌ها
• اقتصاد روستایی
• بخش مرکزی شهرستان مشهد

20.1001.1.20081391.1401.20.1.6.0

موضوعات

• برنامه ریزی در بخش های شهری و روستایی

مراجع

1. احمدوند، م. (1393). بررسی تأثیر دهیاری­ها بر توسعة پایدار روستایی در شهرستان بویر احمد. فصلنامة روستا و توسعه، 17(17)، 23-42.
2. استعلاجی، ع. (1391). بررسی الگوی مدیریت روستایی در ایران با تأکید بر مدیریت محلی و مشارکت دهیاری ها. انجمن جغرافیای ایران، 10(32)، 239-257.
3. افراخته، ح. (1388). مدیریت روستایی با تاکید بر ایران. تهران: گنج هنر.
4. ایمانی، ب.، و فتحی، ب. (1398). ارزیابی و تحلیل عملکرد دهیاری­ها با تأکید بر رویکرد حکمروایی شایسته (مورد ‏مطالعه: ‏روستاهای بخش مرکزی شهرستان اردبیل). فصلنامۀ راهبردهای توسعه روستایی، 6(1)، ‏‏51-62.
5. برقی، ح.، قنبری، ی.، و افشاری‌پور، ع. (1393). ارزیابی عملکرد دهیاری‌ها در توسعه اقتصاد نواحی روستایی از دیدگاه ساکنین (مطالعه موردی: دهیاری دهبکری شهرستان بم). برنامه‌ریزی فضایی، 4(4)، 87-104.
6. برقی، ح.، و تازیکی، ر. (1393). تحلیلی بر عملکرد و مشارکت دهیاران در توسعة اجتماعی و کالبدی نواحی روستایی ‏شهرستان گرگان (مطالعة موردی: دهستان استرآباد شمالی). چشم­انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، 76، 97-107.
7. پوررمضان، ع.، علینقی پور، م.، و توفیق­جو، ا. (1395). ارزیابی عملکرد دهیاری­ها از دیدگاه روستاییان با ‏بهره ­گیری از مدل کانو (مطالعة موردی: روستای سیاه اسطلخ - شهرستان رشت). فصلنامۀ پژوهش و برنامه­ریزی ‏روستایی، 5(2)، 133-146.
8. تقدیسی، ا.، سوری، ف.، صیدایی، ا.، و کاظمی، ز. (1390). بررسی و تحلیل میزان عملکرد دهیاران در ‏مدیریت روستایی (مطالعة موردی: بخش کونانی شهرستان کوه دشت). مدیریت شهری، 9(28)، 15-28.
9. رضوانی، م. ر.، محمدی، س.، و پیری، ص. (1392). ارزیابی عملکرد دهیاری­ها با استفاده از مدل چارچوب عمومی ‏ارزیابی ‏‎ CAF(مطالعة موردی: شهرستان دهلران). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 45(1)، 216-199.
10. سربرقی مقدم، ت.، بوزرجمهری، خ.، و قاسمی، م. (1394). ارزیابی عملکرد دهیاران در فرایند توسعۀ پایدار ‏روستایی ‏از دیدگاه روستائیان (مورد مطالعه: بخش طرقبه شهرستان بینالود). مجلة آمایش جغرافیایی فضا، 6، 120-136.
11. سلامت، ش.، میرسپاسی ن.، و رشادت‎جو، ح. (1398). طراحی نظام مدیریت عملکرد منابع انسانی در راستای بهبود بهره‎وری اقتصادی(مورد مطالعه: بانک آینده). فصلنامۀ علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 7(27)، 86-100.
12. شیخی، ح.، پریزادی، ط.، و ورمزیار، ب. (1392). بررسی و ارزیابی عملکرد دهیاران در روند مدیریت و توسعة ‏روستایی (مطالعة موردی: شهرستان همدان). برنامه­ریزی فضایی، 3(3)، 17-32.
13. طالب، م. (1376). مدیریت روستایی در ایران (چاپ دوم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14. طبرسا، غ. ر. (1378). بررســی و تبیــین نقــش اقتضــائات استراتژیک در انتخاب یک الگوی ارزیابی عملکرد ‏سـازمان­هـای دولتی. تهران: انتشارات سازمان امور اداری استخدامی کشور.
15. فال سلیمان، م.، میکانیکی، ج.، و اقتداری، م. (1398). تحلیل فضایی عملکرد مدیریت دهیاری­ها در فرایند ‏توسعه ‏‏(مورد: دهستان های شهرستان عنبرآباد در استان کرمان). نشریة علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی توسعة کالبدی، 4(2)، 25-34. ‏
16. قنبری، س.، و بهرامی، ک. (1395). مدیریت محلی و نقش آن در توسعة کالبدی سکونتگاه­های روستایی (مورد مطالعه: شهرستان چناران(. فصلنامۀ برنامه­ریزی منطقه­ای، 6(22)، 135-146.
17. قنبری، س.، و نادریان­فر، م. (1397). ارزیابی عملکرد دهیاران در پایداری محیطی روستاها (مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان نیمروز). مجلة جغرافیا و پایداری محیط، 27، 31-45.
18. لطفی، ح.، صالحیان بادی، س.، و قاسمی بادی، ح. ر. (1395). تحلیل عملکرد دهیاری­ها در فرایند توسعة اقتصادی ‏سکونتگاه­های روستایی (موردمطالعه: بخش بادرود- شهرستان نطنز). برنامه­ریزی منطقه­ای، 6(22)، 165-176.
19. لطیفه، ن.، و آرمون، ر. (1391). جایگاه مدیریت نوین روستایی در برنامه­های توسعه (مطالعة موردی، روستاهای بخش مرکزی شهریار). همایش ملی توسعة روستایی، دانشگاه گیلان، رشت.
20. متقی­زاده، م. ح. (1380). نقش و جایگاه سازمان­های غیردولتی نهادی برای سازمان­دهی مشارکت در جامعة مدنی. در مجموعه مقالات همایش نقش و جایگاه سازمان­های غیردولتی در عرصة فعالیت­های ملی و بین­ا­لمللی (صص. 137-146). تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور.
21. مهدوی، د. (1391). تدوین الگوی مطلوب مدیریت نوین توسعة روستایی در ایران. گاهنامۀ پژوهشی دانشگاه پیام نور چهار محل و بختیاری، 6، 1-16.
22. مهدوی، م.، و نجفی کانی، ع. ا. (1383). دهیاری تجربه­ای دیگر در مدیریت روستایی ایران (نمونةموردی: دهیارهای استان آذربایجان غربی). پژوهش­های جغرافیایی، 53، 21-39.
23. مولایی هشتجین، ن.، آمار حاجی­شیرکیا، ت.، و باقری، ع. (1396). نقش مدیریت محلی در توسعة اقتصادی نواحی روستایی شهرستان بهشهر. فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعة روستایی، 6(4)، 165-176.
24. نجفی، ت.، و قلیپور، آ. (1395). آسیب­شناسی سیستم مدیریت عملکرد در شرکت­های کوچک و متوسط (SMEs) بازار سرمایة ایران (مورد مطالعه: سرمایة ایران). نشریة بهبود مدیریت، 10(4)، 157-179.
25. ولی­زاده، ا. (1375). مدیریت و توسعه. فصلنامۀ مسکن و محیط روستا، 73 و 74‏، 73-78.

 

26. Ataei, P., Karimi, H., Ghadermarzi, H., & Norouzi, A. (2020). A conceptual model of entrepreneurial competencies and their impacts on rural youth's intention to launch SMEs. Journal of Rural Studies, 75, 185-195.
27. Castro-Arce, K., & Vanclay, F. (2020). Transformative social innovation for sustainable rural development: An analytical framework to assist community-based initiatives. Journal of Rural Studies, 74, 45-54.
28. Kuvaas, B., Buch, R., & Dysvik, A. (2016). Performance management: erceiving goals as invariable and implications for perceived job autonomy and work performance. Human Resource Management, 55(3), 401-412
29. Lackey, S. B., Freshwater, D., & Rupasingha, A. (2002). Factors influencing local ‎government cooperation in rural areas: Evidence from the Tennessee valley. Economic ‎Development Quarterly, 16(2), 138-154‎.
30. Landini, F. (2017). Contributions to group work and to the management of collective ‎processes in extension and rural development. Journal of Rural Studies, 56, 143-155‎
31. Lawal, T. (2014). Local government and rural infrastructural delivery in Nigeria. International ‎Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 4(4), 139-147‎.
32. Nader, M. R., AbiSalloum, B., & Karam, N. (2002). Environment and sustainable development indicators in, Lebanon: A practical municipal level approach. Ecological Indicators, 8(5), 771-777.
33. Raj Adhikari, D. (2010). Human resource development (HRD) or performance management: The case of Nepalese organizations. International Journal of Productivity and Performance Management, 59(4), 306-324.
34. Sriram, M. S. (2007). Rural management education in India: A retrospect. Retrieved from https://www.dhan.org/tda/pdf/ms_sriram.pdf
35. Terrey, N., (2013). Managing by design: Enacted through situated networks. Design Management Journal, 81(1), 52-61.
36. Tomashuk, I. (2017). Problems and prospects of management of rural development. Baltic Journal of Economic Studies, 3(5), 214-220.
37. E. E., & Onwe O. J. (2008). Rural development and management. National Open University of Nigeria Headquarters. Retrieved from https://www.businesslist.com.ng/company/170393/national-open-university-of-nig
38. Urquía-Grande, E., Lorain, M. A., Ilmari Rautiainen, A., & Isabel Cano-Montero, E. (2021). Balance with logic-measuring the performance and sustainable development efforts of an NPO in rural Ethiopia. Evaluation and Program Planning, 87, 1-12
39. Yaghi, A. (2008). Good governance practices by local administration in Jordan and USA. International Journal of Rural Management, 4(1-2), 47-65‎.
40. Yarwood, R. (2002). Parish councils, partnership and governance: the development of exceptions housing in the England. Journal of Rural Studies, 18(3), 275-291.
41. Zavadskas, K., Turskis, Z., Antucheviciene, J., & Zakarevicius, A. (2012). Optimization of weighted aggregated sum product assessment. Elektronika Ir Elektrotechnika, 122(6), 3-6.
42. Zeho, F. H., Prabowo, A., Estiningtyas, R. A., Mahadiansar, M., & Sentanu, I. G. E. P. S. (2020). Stakeholder collaboration to support accountability in village fund management and rural development. Journal of Socioeconomics and Development, 3(2), 89-100.