ارائۀ مدل مفهومی مدیریت تعارض کنشگران در فرآیند برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری با استفاده از نظریۀ داده‌بنیاد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• علی رضا شیری نژاد ¹
• سید مسلم سیدالحسینی ²
• عبدالهادی دانشپور ^{2، 3}
• فاطمه محمدنیای قرائی ⁴

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ،گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

² دانشیار گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

³ دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

⁴ استادیار گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2022.72997.1073

چکیده

حضور بازیگران گوناگون در عرصۀ برنامه‌ریزی شهری وعدم توجه و اهتمام کافی برنامه‌ریزان در امر برنامه‌ریزی بهینه کاربری اراضی به‌صورت بالقوه منجر به ایجاد تعارض بین کنشگران و از پی آن عدم تحقق برنامه‌های کاربری اراضی می‌شود. در واقع نظام برنامه‌ریزی و به تبع آن طرح‌های توسعۀ شهری در ایران در خصوص شناخت منافع کنشگران مختلف، تعارضات میان آن‌ها و جهت‌دهی و مدیریت منافع فوق در فرآیند تدوین برنامه‌ریزی کاربری اراضی واجد کاستی‌های اساسی می‌باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر ارائۀ مدل مفهومی مدیریت تعارض کنشگران در فرآیند برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری است. پژوهش حاضر در زمرۀ تحقیقات کیفی است وبا رویکرد نظریۀ داده‌بنیاد انجام شده است. روش جمع‌آوری اطلاعات، مطالعۀ اسنادی و مصاحبۀ نیمه‌ساختارمند است. تحلیل داده‌های کیفی با استفاده از روش فراترکیب و روش بنیادی به‌صورت توأم انجام و کدگذاری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار Nvivo صورت پذیرفته است. مبتنی بر سوالات مطرح شده در فرایند مصاحبه، 467 ارجاع ارائه گردید. با بازبینی متعدد و ادغام کدها براساس تشابه در طی چندین مرحله تلخیص داده‌ها، 40 کد اولیه استخراج گردید. براساس نتایج تحقیق پیش رو ابتدا مدل مفهومی اولیه تعارض منافع کنشگران شهری در فرآیند برنامه‌ریزی کاربری اراضی متشکل از 6 مؤلفه تعارض ارزشی، تعارض اقتصادی، تعارض رویه‌ای (برهم‌افزایی بین سازمانی)، تعارض منافع عمومی و خصوصی، مشارکت‌گریزی و تعارض سازمانی تدوین گردید. سپس مبتنی بر داده‌های برگرفته از نظرات کنشگران دخیل در فرآیند برنامه‌ریزی کاربری اراضی و رویکرد داده‌بنیاد، مدل مفهومی اولیه تدقیق و مؤلفه‌های مدل نهایی تعارض منافع کنشگران شهری مشتمل بر 6 مؤلفه مدل اولیه و 19 زیرمؤلفه مرتبط ارائه گردید.
 
 

کلیدواژه‌ها

• مدیریت تعارض
• کنشگران
• کاربری اراضی شهری
• داده‌بنیاد

موضوعات

• برنامه ریزی در بخش های شهری و روستایی

مراجع

1. احمدپور، ا؛ حاتمی‌نژاد، ح؛ کرامت‌الله زیاری، ح.ع؛ و فرجی‌سبکبار، ا. (1393). بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: کاشان). آمایش سرزمین، 6(2)، 179-208. http://ensani.ir/file/download/article/20150714133249-9443-44.pdf
2. دینکرلی، هارولد .ب (1376). سیاست زمین‌شهری. (ع. کوثری، مترجم). تهران: انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن.
3. رفیعیان، م؛ و معروفی، س. (1390). نقش و کاربرد رویکرد برنامه‌ریزی ارتباطی در نظریه‌های نوین شهرسازی. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 4(7)، 113-120.
4. رهنما، م.ر. (1387). اثرات اجرای طرح‌های بهسازی و نوسازی مرکز شهر مشهد بر محله پایین خیابان. جغرافیا و توسعه، 6(11)،157-180.
5. زنگی‌آبادی، ع؛ و زنگنه، م. (1393). شهروندی مشارکتی و نقش آن در بهینه‌سازی مدیریت شهری، مطالعه موردی منطقه 1 شهر مشهد. پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 2(2)،219-238.
6. سرخیلی، ا؛ رفیعیان، م؛ و تقوایی، ع.ا. (1395). بررسی الگوی مدیریت تعارض ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان در ابرپروژه‌های شهر مشهد. جغرافیا و توسعه، شماره 45، 141-158

https://gdij.usb.ac.ir/article_2926_458571ad4d03c3f3e344632cae4386b8.pdf

7. شریف‌زادگان، م.ح؛ و شفیعی، ا. (1393). برنامه‌ریزی ارتباطی به‌عنوان رویکرد پیشنهادی برای برنامه‌ریزی شهری در مقیاس محلّات در محلّه فرحزاد شهر تهران. فصلنامة علمی پژوهشی رفاه اجتماعی 15(56)، 281-313.
8. صرافی، م؛ توکلی‌نیا، ج؛ و چمنی‌مقدم، م. (1394). جایگاه برنامه‌ریز در فرآیند برنامه‌ریزی شهری ایران. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهری، 3(12)، 19-32.

http://urbstudies.uok.ac.ir/article_10945_4bc4962f4cf8051b2db8d461303d7fe5.pdf

9. عزیزی، م.م؛ ابویى‌اردکان، م؛ و نورى، ن. (1391). بررسى نقش کنشگران و ابزارهای مدیریت شهری در یکپارچگى مدیریت کلان‌شهر تهران. مجله علمی‌-پژوهشی هویت شهر، 10(6)، 5-16.

https://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_1321_49086c11b2ee002eb0d3e08e0d 2d5a27.pdf

10. عزیزی، م.م؛ وآراسته، م. (1390). تبیین پراکنده‌رویی شهری براساس شاخص تراکم ساختمانی (مطالعه موردی شهر یزد). هویت شهر، 5(8)، 5-15.
11. فیروزنیا، ق؛ و قرنی‌آرانی، ب. (1394).به‌کارگیری تحلیل بازیگران در فرایند ساماندهی نظام مدیریت و برنامه‌ریزی توسعة روستایی. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های روستایی، 4(6)،895- 915. 22059/jrur.2015.57365
12. کاظمیان، غ.ر؛ و جلیلی، م. (1394). تحلیل قدرت ذی‌نفعان کلیدی در فرآیند سیاست‌گذاری طرح جامع تهران. نشریه‌نامه معماری و شهرسازی، 8(15)، 139-157.
13. گادز چاک، د؛ کایسر، ا؛ و چپین، ا. (1395). برنامه‌ریزی کاربری زمین. (م. طبیبیان، مترجم). تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

گل‌دار، ز؛ امیری، م؛ قلی‌پورسوته، ر.ا؛ و معظمی، م. (1396). طراحی چارچوب مفهومی درگیرسازی ذی‌نفعان در خط‌مشی‌گذاری عمومی. دانش حسابرسی، 17(66)، 81-105. file:///C:/Users/F1/AppData/Local/Temp/4026013966604.pdf

14. گلزاری‌اسکوئی، ن؛ و هودسی، ه. ( 1394). مدیریت تعارض کنشگران در فرآیند تهیه و اجرای برنامه‌های توسعۀ شهری. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری تهران، گزارش شماره 329.

https://www.noandishaan.com/uploads/do.php?id=3327

15. لاریجانی، م؛ قربانی، م؛ و رحمانی‌آزاد، ا. (1392). تحلیل شبکۀ ذی‌نفعان محلی و کنشگران کلیدی (شبکه قدرت) در مدیریت مشارکت سرزمینی (منطقه مورد مطالعه: بهره برداران مرتع روستای لزور). پژوهش‌های دانش سرزمین، 4(1)، 37-50.

https://esrj.sbu.ac.ir/article_94996_2612cd5b89a4ec146277eefdada33d82.pdf

16. مجیدی‌خامنه، ب؛ جنگی، ح؛ و ضرغامی، س. (1394). سنجش رضایت مردم از خدمات رفاه عمومی در نظام کاربری اراضی شهری (مطالعه موردی: مناطق 14،15،16 شهرداری تهران). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 6(20)، 121-138.

http://journals.miau.ac.ir/article_823_ff23f843332c6756a02c4cb052c5517b.pdf

17. مشهودی، س. (1386). مبانی طرح‌های سیال شهری. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، چاپ دوم. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.‌
18. نوریان، ف؛ و خاکپور، ا. (1395). ارائه مدلی جهت شناسایی بهره‌وران کلیدی در برنامه‌های شهری، نمونه موردی: ناحیۀ جوادیه منطقه 16 شهرداری تهران. معماری و شهرسازی آرمانشهر، 10(19)، 271-281.

http://www.armanshahrjournal.com/article_50507_27c82daf0faefff0802d80298941693b.pdf?lang=en

19. وحیدی‌برجی، گ؛ نوریان، ف؛ و عزیزی، م.م. (1396). شناسایی علل عدم تحقق کاربری‌های پیشنهادی در طرح‌های توسعه شهری ایران با استفاده از نظریۀ زمینه‌ای. نشریۀ هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 22(1)، 5-14.
20. A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK Guide), Project Management Institute (PMI), (2013) 400-410. http://www.cs.bilkent.edu.tr/~cagatay/cs413/PMBOK.p
21. Aapaoja, A., Haapasalo, H., & Söderström, P. (2013). Early Stakeholder Involvement in the Project Definition Phase: Case Renovation, Hindawi Publishing Corporation ISRN Industrial Engineering Volume 2013, 1-14
22. Braimoh, K. L., & Onishi, T. (2007). Spatial Determinants of Urban Land Use Change in Lagos, Nigeria. Land Use Policy, 24, 502-515.
23. B., Coleman. P., & Putnam. L. (2007). Introduction: Intractable conflict: New perspectives on the causes and conditions for change. American Behavioral Scientist, 50(11), 1415–1429.

https://doi.org/10.1177/0002764207302459

24. Geist, H. J., & Lambin, E. F. (2002). Proximate causes and underlying driving forces of tropical deforestation. BioScience 52(2), 143-150. org/10.1641/0006-3568 (2002)052[0143: PCAUDF] 2.0.CO; 2
25. Y., Wang. J., Zhang.M., & Li. S. (2021). Measurement and prediction of land use conflict in an opencast mining area. Resources Policy, Volume 71, 101999, doi.org/10.1016/j.resourpol.2021.101999
26. Y. R (2014). an investigation of stakeholder analysis in urban development projects: Empirical or rationalistic perspectives. International Journal of Project Management, Volume 32, Issue 5, 838-849.

 doi.org/10.1016/j.ijproman.2013.10.011

27. Jones, G. (2008). Contemporary Management. New York: McGraw -Hill Company.
28. A., & Brown. G. (2017). Assessing multiple approaches for modelling land-use conflict potential from participatory mapping data, Land Use Policy, V. 67, 253-267. doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.06.004
29. J. (2021). Sustain (able) urban (eco) systems: Stakeholder-related success factors in urban innovation projects. Technological Forecasting and Social Change, Volume 168, 120767. doi.org/10.1016/j.techfore.2021.120767
30. Lewis, D. A. (2015). Identifying and Avoiding Conflicts between Historic Preservation and the Development of Renewable Energy. IUCN. https://www.nyuelj.org/wp-content/uploads/2015/02/Lewis_READY_FOR_WEBSITE.pdf
31. O. (2016). Conflict Management, a New Challenge. Procedia Economics and Finance Volume 39, 807-814. doi.org/10.1016/S2212-5671 (16)30255-6
32. Madani, K. (2010). Game theory and water resources. Journal of Hydrology, 381, No. 3- 4, 225-238.
33. Madani, K., & Hipel, K. W. (2011). Non-cooperative stability definitions for strategic analysis of generic water resources conflicts. Water Resource Manage 25, 1949–1977.
34. H. (2013).  Land use conflicts in developing countries: framing conflict resolution and prevention strategies to ensure economic growth and human welfare. The case of Chotiari water reservoir from Pakistan. https://pastel.archives-ouvertes.fr/pastel-00949960
35. Magsi, H., & Torre, A. (2014). Approaches to understand land use conflicts in the developing countries. The Macrotheme Review, Volume 2, Issue 1, 119-136.
36. MASORE, F. M. (2011). Analysis of land use conflict in Zanzibar: A participatory approach. Master of Science Thesis in Geo-information Science and Earth Observation., Faculty of Geo-Information Science and Earth Observation of the University of Twente. https://filetransfer.itc.nl/pub/pgis/Zanzibar/2011-UPM FLAVIAN%20MUHULA%20MASORE-24110.pdf
37. Mohamed, M., & Ventura, S. (2000). Use of geomatics for mapping and documenting indigenous tenure systems. Society and Natural Resources, 13(3), 223-236. org/10.1080/089419200279072
38. Pacione, M. (2013). Private profit, public interest and land use planning, A conflict interpretation of residential development pressure in Glasgow's rural–urban fringe, Land Use Policy,61-77. DOI:10.1016/j.landusepol.2012.09.013
39. Peltonen, L., & Sairinen, R. (2010). Integrating Impact Assessment and Conflict Management in Urban Planning: Experiences from Finland. Environmental Impact Assessment Review, 30, 328-337.
40. Pikkat , A. (2005). Conflict Management within the NSW Planning System: Resolving land use conflicts associated with major developments in urban areas؛ Resolving land use conflicts associated with major developments in urban areas. An Undergraduate Thesis ,The University of New South Wales , Faculty of the Built Environment Planning and Urban Development Program
41. I.S., Fontes O. L., & Vidal. V. J. G. (2021). urban consolidation centers: Impact analysis by stakeholder. Research in Transportation Economics, Available online 27.101045, doi.org/10.1016/j.retrec.2021.101045
42. Tait, M. (2015). Trust and the Public Interest in the Micropolitics of Planning Practice, June 2011. Journal of Planning Education and Research 31(2),157-171. DOI:1177/0739456X11402628
43. T., Liang. X., Shen G. Q., Shi. Q., & Wang. G. (2019). An optimization model for managing stakeholder conflicts in urban redevelopment projects in China. Journal of Cleaner Production, Volume 212, 537-547. doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.12.071

 

44. T., Qian Q. K., Visscher.H., Elsinga.M. G., & Wu. W. (2019). The role of stakeholders and their participation network in decision-making of urban renewal in China: The case of Chongqing. Cities, Volume 92, 47-58. doi.org/10.1016/j.cities.2019.03.014
45. L., Liu.Y., Wang.J., & Yang. Y. (2021). an analysis of land use conflict potentials based on ecological-production-living function in the southeast coastal area of China. Ecological Indicators, Volume 122, 107297. doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.107297