مقایسۀ تطبیقی میزان درآمدزایی تولید گیاهان دارویی نسبت به سایر تولیدات زراعی در روستاهای شهرستان کلات

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• منصوره علیپور خشت ¹
• حمید جعفری ²
• کتایون علیزاده ²

¹ دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

² دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2022.76306.1136

چکیده

کشت گیاهان دارویی از دیرباز جایگاه ویژه‌ای در نظام‌های سنتی کشاورزی ایران داشته و نقش مهمی درتنوع اقتصادی روستاییان دارد و فعالیت زراعی موجب افزایش درآمد، کاهش بیکاری و به تبع آن کاهش فقر روستاییان  شده است. با کاشت گیاهان دارویی می‌توان از طریق برنامه‌ریزی مدون، ضمن توسعه اقتصادی و تأمین نیاز صنایع داخلی و کسب درآمد ارزی درخور توجه، به شکوفایی و توسعه پایدار کشور کمک کرد. این مطالعه با هدف مقایسه تطبیقی میزان درآمدزایی تولید گیاهان دارویی در مقایسه با سایر محصولات زراعی در روستاهای شهرستان کلات، انجام شد و به دنبال آن است تا از این طریق انگیزه‌های مهاجرتی روستاییان کاهش یابد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی است و از حیث روش توصیفی- تحلیلی محسوب می‌شود. جمع‌آوری اطلاعات از طریق شیوه‌های اسنادی و میدانی انجام شد. در مطالعه موردی مربوط به کشت گیاهان دارویی منطقه از روش پیمایشی استفاده شد. جامعه نمونه پژوهش روستاهایی بودند که تولید گیاهان دارویی در آن‌ها انجام می‌شد.  یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، تولید گیاهان دارویی 1/50 درصد کل درآمد بخش کشاورزی را در منطقه موردمطالعه تشکیل می‌دهد. همچنین کاشت هر هکتار گیاهان دارویی در مقایسه با سایر محصولات زراعی، به‌طور میانگین 6/523 درصد درآمدزایی بیشتر ایجاد می‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، درآمدزایی هر هکتار از تولید گیاه دارویی بیش از پنج برابر سایر محصولات زراعی است که در صورت توجه بیشتر به این فعالیت می‌توان درآمد و سطح رفاه روستاییان را افزایش و انگیزه‌های مهاجرتی آنان را کاهش داد.
 

کلیدواژه‌ها

• اقتصاد روستایی
• درآمدزایی
• گیاهان دارویی
• شهرستان کلات
• استان خراسان رضوی

20.1001.1.20081391.1401.20.3.4.2

موضوعات

• برنامه ریزی در بخش های شهری و روستایی

مراجع

1. افشار، ز. (1396). امکان‌سنجی ورود گیاهان دارویی به الگوی کشت و ایجاد صنایع تبدیلی مرتبط (مطالعه موردی: سکونتگاه روستایی شهرستان چناران) (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.
2. امیدبیگی، ر. (1390). رهیافت تولید و فرآوری گیاهان دارویی (چاپ ششم). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
3. جهاد کشاورزی شهرستان کلات. (1398). واحد زراعت.
4. خداوردیزاده، م.، و محمدی، س. (1396). تعیین مزیت نسبی و ساختار بازار صادرات جهانی گیاهان دارویی (مطالعه موردی: رازیانه، بادیان، انیسون و گشنیز). تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 9(2)، 153-174.
5. رحیمی، ع. (1392). بررسی چالش‌ها و فرصت‌های توسعه پایدار گیاهان دارویی در ایران. نخستین همایش ملی کاربرد گیاهان دارویی در سبک زندگی و طب سنتی، دانشگاه تربت حیدریه.
6. ریاحی، و.، و نوری، آ. (1393). تنوع‌بخشی فعالیت‌های اقتصادی و پایداری روستاها (مورد شهرستان خرم دره). فصلنامه اقتصاد و توسعه اقتصادی، 3(4)، 113-128.
7. ساروخانی، ب. (1391). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی (جلد اول). تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان خراسان رضوی. (1397). سازمان برنامه و بودجه.
9. سالنامه آماری استان خراسان رضوی (1395). سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان خراسان رضوی. تهران: معاونت آمار و اطلاعات.
10. سالنامه آماری جهاد کشاورزی شهرستان کلات. (1397).
11. سالنامه آماری کشاورزی. (1393).
12. طرهانی، ع. (1394). متنوع‌سازی اقتصاد روستایی با رویکرد تولید گیاهان دارویی (مطالعه موردی روستاهای شهرستان قوچان) (رساله دکتری منتشرنشده). دانشگاه آزاد واحد مشهد، ایران.
13. فتاحی، م.، و فتاحی، ب. (1389). مبانی گیاهان دارویی. تهران: جهاد دانشگاهی واحد تهران.
14. کوچکی، ع.، نصیری محلاتی، م.، و نجفی، ف. (1385). تنوع زیستی گیاهان دارویی و معطر در بوم‌نظام‌های زراعی ایران. پژوهش‌های زراعی ایران، 2(2)، 208-215.
15. گرامی، ف. (1396). مطالعه اکوفیزیولوژیکی سازگاری مرزنجوش در عرصه­های طبیعی استان آذربایجان غربی و امکان سنجی کاشت آن در نظام زراعی کم نهاده (رساله دکتری منتشرنشده). دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.
16. لباسچی، م. ح. (1397). بحران آب و لزوم توسعه کشت گیاهان دارویی. نشریه طبیعت ایران، 3(3)، 6-9.
17. مطیعی لنگرودی، س. ح.، فرجی سبکبار، ح. ع.، و حجت شمامی، س. (1398). تحلیل موانع و قابلیت‌های تنوع‌بخشی فعالیت‌ها در اقتصاد روستایی (مورد: بخش رحمت آباد و بلوکات شهرستان رودبار). نشریه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(1)، 1-19.
18. معاونی، پ. (1388). گیاهان دارویی (جلدهای اول و دوم). شهر قدس: دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس.
19. یاسوری، م.، و جوان، ف. (1394). تحلیل محدودیت‌های تنوع‌بخشی اقتصاد روستایی (مورد: دهستان اشکور علیا). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(3)، 19-37.

 

20. Bermath, J. (1999). Biological and economical aspects of utilization and exploitation of wild growing medicinal plants in middle and south Europe. Acta Hortic, 500, 31-42.
21. Bright, H., Davis, J., Janowski, M., Low, A., & Pearce, D. (2000). Rural non-farm livelihoods in Central and Eastern Europe and Central Asia and the reform process: A literature review. Natural Resources Institute Report No. 2633 Research Project V0135. Department for International Development (DFID)/World Bank Collaborative Program for Rural Development.
22. Sen, T., & Samanta, S. K. (2015). Medicinal plants, human health and biodiversity: A broad review. Advances in Biochemical Engineering Biotechnology, 147, 59.
23. Vines, G. (2004). Herbal harvests with a future: Towards sustainable sources for medicinal plants. Retrieved from https:// plantlife.org.uk/ application/ files/ 8414/ 8232/3228/Herbal_Harvest_with_a_Future.pdf