سنجش ظرفیت‌های توسعه میان‌افزا در شهر سبزوار

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• سعید حسین آبادی ¹
• ابراهیم اکبری ²

¹ استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه بزرگمهرقائنات، قائن،ایران

² دانش آموخته کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2022.75748.1120

چکیده

توسعه میان­ افزای شهری که تأکید بر بهره­ گیری از ظرفیت زمین‌های خالی و بدون­ استفاده در درون نواحی ساخته شده، ساختمان‌های مخروبه و اراضی قهوه­ای  دارد راهبردی در جهت کنترل پراکنده ­رویی شهری و پیامدهای مرتبط با آن است. از این رو در این پژوهش به سنجش ظرفیت­های توسعه میان ­افزا در شهر سبزوار -که با مشکل پراکنده ­رویی روبروست-پرداخته شد. پژوهش حاضر از نظر رویکرد، توصیفی-تحلیلی و از نظر ماهیت، توسعه ای- کاربردی است. داده­های مورد نیاز با استفاده از روش کتابخانه­ای و اسنادی گردآوری گردید. 13 معیار جهت سنجش ظرفیت­های توسعه میان­ افزا تعیین شد و با بهره ­گیری از نظر متخصصان در قالب فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وزن و اولویت هر معیار  مشخص گردید.همچنین از مدل فازی برای تولید، استانداردسازی، فازی­سازی و تلفیق لایه ­ها در محیط GIS استفاده گردید.
نتایج پژوهش نشان داد در شهر سبزوار،  نواحی مرکزی نسبت به نواحی حاشیه شهر، قابلیت بیشتری از نظر توسعه میان­افزا دارد. با اینکه نواحی مرکزی، زمین­های خالی کمتری دارد اما استقرار این زمین­ها در درون بافت موجود و فاصله کمتر آن­ها با اراضی ساخته شده  و همچنین عوامل دیگری  از جمله وجود ساختمان‌های مخروبه، قدیمی و با کیفیت پایین در بافت­های فرسوده ،  دسترسی بیشتر به خدمات و امکانات شهری و... باعث شده که این نواحی قابلیت بیشتری از نظر توسعه میان­افزا نسبت به نواحی حاشیه داشته باشد.در کل،  حدود 29/20 درصد مساحت شهر  سبزوار برای توسعه میان­افزا کاملا مناسب ،15/13 درصد  مناسب، 33/41 درصد متوسط ، 98/ 16درصد نامناسب و  25/8 درصد کاملا نامناسب می­باشد.بنابراین در شهر سبزوار ظرفیت قابل توجهی برای توسعه میان­افزا وجود دارد که بهره ­گیری از آن می­ تواند به کاهش پراکنده ­رویی در این شهر کمک کند.
 

کلیدواژه‌ها

• توسعه کالبدی شهر
• توسعه میان‌افزا
• منطق فازی
• AHP
• سبزوار

20.1001.1.20081391.1401.20.3.3.1

موضوعات

• برنامه ریزی در بخش های شهری و روستایی

مراجع

1. آروین، م.، پوراحمد، ا.، و زنگنه شهرکی، س. (1396). ارزیابی زمین‌های بایر به‌منظور توسعه میان‌افزا با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری تلفیقی و ArcGIS  (نمونه موردی: شهر اهواز). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 7(26)، 163-182.
2. اسدی، ا.، و پورمحمدی، م. ر. (1399). توسعه میان‌افزا و تأثیر آن بر مولفه‌های مختلف در بافت فرسوده شهر زنجان.  نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24(72)، 59-35.
3. اکبری، ا. (1397). مدل‌سازی GIS پایه کیفیت زندگی شهری، نمونه موردی: منطقه 9 و 11 شهر مشهد (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه تبریز، ایران
4. باکویی، م. (1396). بررسی کیفیت مناطق شهری با استفاده از سنجش از دور و تحلیل های مکانی (مطالعه موردی: شهر تبریز) (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه تبریز، ایران.
5. بنی هاشمی، ا.، سرور، ر.، و زیاری، ی. (1392). توسعه میان‌افزا در بافت های فرسوده شهری (موردمطالعه: محله خانی‌آباد تهران). نشریه جغرافیایی سرزمین، 10(40)، 41-54.
6. بهشتی فر، س.، مسگری، م.، ولدان زوج، م.، و کریمی، م. (1389). استفاده از منطق فازی در محیط GIS به‌منظور مکان یابی نیروگاه های گازی. نشریه مهندسی عمران و نقشه برداری (دانشکده فنی)، 44(4)، 583-595.
7. پورمحمدی م. ر.، صدر موسوی ، م. س.، و حسین آبادی، س. (1394). ارزیابی الگوی اختلاط کاربری زمین در محلات شهر سبزوار. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 6(22)، 53-34.
8. پورمحمدی، م. ر.، شفاعتی، ا. ، ملکی، ک. (1391). ارزیابی پتانسیل میان‌افزایی در محور تاریخی-فرهنگی کلانشهر تبریز. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی. 25(4)، 101-124.
9. پورموسوی، س. م.، ناصر مستوفی، ا.، و شکوهی بیدهندی، م. ص. (1394). شناسایی اصول و راهکارهای اجرایی توسعه میان‌افزا در شهر تهران به عنوان یکی از ابعاد توسعه شهری پایدار. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(4)، 37-57.
10. حسینی، س.، و قدمی، م. (1392). تحلیل الگوی توسعه کالبدی فضایی شهر سبزوار. فضای جغرافیایی، 13(44)، 219-240.
11. ربانی ابوالفضلی، غ.، رهنما، م. ر.، و خاکپور، ب. ع. (1396). ارزیابی قابلیت پیاده مداری با تأکید بر رویکرد نوشهرگرایی در بلوار سجاد مشهد. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 4(2)،1-24.
12. رحیمی ف.، زنگنه، ی.، و زنگنه، م. (1396). تحلیلی بر نقش سیاست‌های زمین شهری بر رشد پراکنده شهری (مطالعه موردی: سبزوار). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۸(۳۰)، 60-45.
13. رحیمی، ا. (1397). توسعه میان‌افزای شهری، رویکردی نوین در حفظ زمین شهری در تبریز. نشریه علمی -پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 22(63)، 77-98.
14. رهنما، م. ر.، و عباس‌زاده، غ. (1387). اصول، مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر (چاپ اول). مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
15. رهنما، م.، و خاکپور، ب.، و رضوی، م. (1394). شناسایی و خوشه بندی اراضی قهوه ای شهر مشهد به‌منظور ارائه الگوهای سرمایه‌گذاری. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، 24، 1-22.
16. سلمانی‌مقدم، م.، امیراحمدی، ا.، و کاویان، ف. (1393).کاربرد برنامه‌ریزی کاربری اراضی در افزایش تاب‌آوری شهری در برابر زمین لرزه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS (مطالعه موردی: شهر سبزوار). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۵(۱۷)، 17-34.
17. صرافی، م.، توکلی‌نیا، ج.، و محمدیان مصصم، ح.(1393). اندیشه‌­های نو در برنامه­ریزی شهری (چاپ اول). تهران: انتشارات قدیانی.
18. طبیبیان، م.، و غنی، ف. (1394). سنجش پتانسیل توسعه میان‌افزا در بافت مرکزی تهران. محیط شناسی، 41(4)، 943-964.
19. علی‌اکبری، ا. (1396). عرصه­های درون­افزای شهری و کارآمدی سیاست رشد درون­افزای کلانشهر تهران. پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 5(2)، 223-244.
20. قربانی، ر.(1394). اصول و مبانی برنامه‌ریزی شهری (چاپ اول). تهران: انتشارات سمت.
21. قربانی، ر.، جعفری، ف.، معبودی، م. ت.، حسین­آبادی، س.، و دیگران (1393). نگرش بر الگوهای نوین آمایش شهری (چاپ اول). تبریز: انتشارات فروزش.
22. محمودزاده، ح.، معصومی، ع.، و هریسچیان، م. (1399). سنجش ظرفیت‌های توسعه میان‌افزا با استفاده از تحلیل چند متغیره فازی (مطالعه موردی: شهر ارومیه). فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 11(41)، 1-22.
23. مرکز آمار ایران. (1395) سرشماری عمومی نفوس و مسکن. شهر سبزوار.
24. میرمقتدایی، م.، رفیعیان ،م.، و سنگی، ا. (1389). تاملی بر مفهوم توسعه میان­افزا و ضرورت آن در محلات شهری. نشریه شهرداری­ها، 10(98)، 51-44.
25. نسترن، م.، و قدسی، ن. (1394). شناسایی پهنه های مستعد توسعه میان‌افزا در نواحی نا کارآمد مراکز شهرها (نمونه موردی: منطقه یک اصفهان). پژوهش و برنامه ریزی شهری، 6(20)، 51-68.
26. نوریان، ف.، عبدالله پور، س.، و قاضی، ر.(1396). اولویت­بندی راهبردهای توسعه میان­افزا در پهنه­های برش عرضی نواحی شهری(مطالعه موردی: منطقه 6 شهر مشهد. ،فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 7(28)، 65-78.

 

27. Ahvenniemi, H., Pennanen, K., Knuuti, A., Arvola, A., & K. Viitanen, (2018): Impact of infill development on prices of existing apartments in Finnish urban neighbourhoods. International Journal of Strategic Property Management, 22(3), 157-167.
28. Aly, S. S., & Attwa, Y. A. (2013) Infill development as an approach for promoting compactness of urban form. WIT Transactions on Ecology and the Environment, (173), 455–466.
29. Brunner, A. (2013). The effects of urban sprawl on daily life. Paper presented at the Transportation Research Board 92nd Annual Meeting, Washington DC, United States.
30. Eichhorn, S., Rusche, , & Weith, T. (2021) Integrative governance processes towards sustainable spatial development – solving conflicts between urban infill development and climate change adaptation. Journal of Environmental Planning and Management, 64(12), 2233-2256.
31. Falconer, M., & Frank, J. (1990). Sufficiency of infrastructure capacity for infill development. Journal of Urban Planning and Development, 116(3), 137-148.
32. Gustafson, K. R., Garcia-Chevesich, P. A., Slinski, K. M., Sharp, J. O., McCray, E. (2021). Quantifying the effects of residential infill redevelopment on urban stormwater quality in Denver, Colorado. Water, 13(7), 1-26.
33. Kim, J., & Larsen, K. (2017). Can new urbanism infill development contribute to social sustainability? the case of Orlando, Folorida. Urban Studies, 54(16), 3843-3862.
34. Kipper, K. (2021). The city of Ottawa’s smart growth challenge: What can we expect from the new official plan? Carleton Perspectives on Public Policy, 7, 93–119.
35. Liu, J., Ye, J., Yang, W., & Yu, S. (2010). Environmental impact assessment of landuse planning in Wuhan city based on ecological suitability analysis. Journal of procedia Environmental Sciences, l2, 185-191.
36. Malczewski, J. (2006). Ordered weighted averaging with fuzzy quantifieirs: GIS-based multicriteria evaluation for landuse suitability analysis. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 4(8), 270-277.
37. McConnell, V., & Wiley, K., (2010). Infill development: Perspectives and evidence from economics and planning, discussion papers. Washington, DC 20036, Retrieved from www.rff.org
38. Merlin, L. A. (2018). The influence of infill development on travel behavior. Research in Transportation Economics, 67, 54-67.
39. Mohammadi-Hamidi, S., Beygi Heidarlou, H., Fürst, C., & Nazmfar, H. (2022). Urban infill development: A strategy for saving peri-urban areas in developing countries (Case study of Ardabil, Iran). Land Journal, 11(4), 1-17.
40. Ooi, J. T., & Le, T. T. (2013). The spill over effects of infill developments on local hoseing prices. Regional Science and Urban Economics, 43(6), 850-861.
41. Park, S. Y., et al. (2011). Prediction and comparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea, Journal of landscape and urban planning, 2(99).
42. Razavian, M., & Samadi, R. (2016). Evaluation of infill development potential in zone 8 of Tabriz by analysis network process method. Current Urban Studies, 4, 125-139.
43. Shao, Zh., Sumari, N., Portnov, A., Ujoh, F. , Musakwa, W., & Mandela, P. (2020). Urban sprawl and its impact on sustainable urban development: A combination of remote sensing and social media data. Geo-spatial Information Science, 24(2). 241-255.
44. Steinacker, A. (2003). Infill development and affordable housing: Patterns from 1996 to 2000. Urban Affairs Review, (38), 492-509.
45. Terrence, F. (2010). The barriers to using urban infill development to achieve smart growth, Journal Housing Policy Debate, 12(1), 1-30