تبیین شاخص‌های بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهر ارومیه با روش تلفیقی (‌BWM-IPA‌)

نوع مقاله : پژوهشی-مطالعه موردی

نویسندگان

• محمد تقی حیدری ¹
• محسن احدنژاد روشتی ¹
• محمد رسولی ²
• شراره سعید پور ³

¹ دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

² دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2022.69494.1025

چکیده

هدف تحقیق حاضر تبیین شاخص­های بازآفرینی بافت­های فرسوده شهر ارومیه بود تا ضمن بررسی ارجحیت و تعیین وزن شاخص­ها در بازآفرینی، اهمیت و عملکرد این شاخص­ها و چگونگی تعقیب آن‌ها از سوی نهادهای ذی‌ربط بررسی شود و درنهایت اولویت­های اول در بازآفرینی تعیین شوند. روش پژوهش تحقیق حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی بود که برای تبیین بازآفرینی بافت­های فرسوده شهر از 24 شاخص استفاده شد که براساس پیشینه، مبانی نظری و مطالعات میدانی شناسایی شدند. برای بررسی ارجحیت شاخص­ها در بازآفرینی، تعیین وزن هریک از آن‌ها و درنهایت مقدار سازگاری از مدل بهترین-بدترین استفاده ‌شد. سپس به‌منظور بررسی چگونگی پیاده­سازی شاخص­های بازآفرینی از لحاظ اهمیت/عملکرد و مقدار تطابق آ‌ن‌ها از روش (اهمیت/عملکرد) استفاده ‌شد. نمونه بررسی‌شده در تحقیق حاضر، خبره‌محور به تعداد 20 نفر بوده و به روش گلوله‌برفی انتخاب ‌شدند. یافته­های تحقیق نشان داد، شاخص­های بازآفرینی بافت­های فرسوده با مقدار مناسب  039/0 سازگار بودند که در این میان شاخص مشارکت دارای بهترین و شاخص تراکم جمعیت دارای بدترین ارجحیت در میان شاخص­ها بودند. همچنین نتایج حاصل از مدل IPA، نشانگر تناقض زیاد میان اهمیت و عملکردهای شاخص­های بازآفرینی بود؛ به‌طوری‌که بیشترین تلاش، سرمایه، هزینه و وقت برای بازآفرینی روی شاخص‌های با اولویت ­پایین گذاشته ­شده است؛ درحالی‌که در شاخص­های با اهمیت زیاد، سطح عملکرد ثبت‌شده خیلی کم بوده است. براساس نتایج تحقیق، اولویت اول تمرکز بازآفرینی بافت­های فرسوده در شهر ارومیه باید بر شاخص­های مشارکت فردی-گروهی، بهبود جاذبه­های تاریخی، بهبود اشتغال و درآمد باشد.
 

کلیدواژه‌ها

• بازآفرینی
• بافت فرسوده
• ارومیه
• IPA
• BWM

20.1001.1.20081391.1401.20.2.6.2

موضوعات

• برنامه ریزی در بخش های شهری و روستایی

مراجع

1. آقایی­زاده، ا.، و محمدزاده، ر. (1398). بررسی سرمایه اجتماعی در فرایند بازآفرینی شهری در بافت‌های مشکل‌ساز شهری - رشت. مطالعات ساختار و عملکرد شهری، 6(19)، 145-167.
2. امانلو، ح.، و برزگر، ا. (­1395). ارزشیابی سبک زندگی کارگزاران جمهوری اسلامی ایران با استفاده از مدل تحلیل اهمیت/عملکرد (­IPA). فصلنامه الگوی پیشرفت اسلامی-ایرانی، 4(7)، 9-34.
3. ایزد­فر، ن.، رضایی، م.، و محمدی، ح. (1399). ارزیابی بافت­های ناکارآمد شهری براساس رویکرد بازآفرینی پایدار (مطالعه موردی: بافت ناکارآمد شهر یزد). پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 8(2)، 327-345.
4. بحرینی، ح.، ایزدی، م. س.، و مفیدی، م. (1393). رویکردها و سیاست­های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). فصلنامة علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 3(9)، 17-30.
5. بزی، خ.، معمری، ا.، و صیادسالار، ی. (­1398). اولویت­سنجی محله­های شهری از منظر بافت کالبدی مسکن جهت بازآفرینی شهری (مطالعه موردی: شهر گرگان). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7(23)، 131-150.
6. رضایی پندری، ع.، و یکه­زارع، م. (1395). طراحی مدل ساختاری-تفسیری عوامل انتقال فناوری موفقیت­آمیز در راستای رسیدن به توسعه پایدار. فصلنامه پژوهش­های مدیریت در ایران، 20(1)، 61-79.
7. روستایی، ش.، علی­اکبری، ا.، و حسین­زاده، ر. (1395). بررسی عوامل کلیدی تأثیرگذاری بر رشد شهرهای بزرگ (مطالعه موردی: شهر ارومیه). نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 7(26)، 53-74.
8. روشنعلی، ف.، و عندلیب، ع. (1397). مسئله­یابی بافت­های ناکارآمد شهری مهمترین مرحله مشارکت دهی ساکنان در موفقیت برنامه­های نوسازی (نمونه موردی: محله شهید خوب بخت تهران). مجله بین المللی مدیریت شهری و روستایی، 17(52)، 93-108.
9. سادات موسوی‌نژاد، م. (1395). بازسازی بافت فرسوده با تأکید بر مشارکت (مطالعه موردی: محله سنبلستان-منطقه 3 اصفهان) (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشتۀ برنامه‌ریزی شهری). مؤسسه آموزش عالی دانش‌پژوهان، اصفهان، ایران.
10. -سلیمانی، ع.، آفتاب، ا.، و شیخ­احمدی، ا. (1395). بررسی، تحلیل و رتبه­بندی سطوح برخورداری محلات فرسوده شهر ارومیه. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 8(25)، 79-90.
11. شهرداری ارومیه. (1395). سازمان بهسازی و نوسازی، بازیابی از https://fava.urmia.ir/Portals/fava/shahrsazi-95.pdf
12. شهریاری، ک.، کریم‌زاده، ع.، و شهریاری، ش. (1398). اولویت­بندی قابلیت­ها و جاذبه­های گردشگری در محدوده­های بازآفرینی‌شده تاریخی (مطالعه موردی: محدوده تاریخی زندیه شیراز). هویت شهری، 14(41)، 61-74.
13. صادقی دروازه، س.، صالحی صدقیانی، ج.، مکوندی، ش.، و منصوری، ف. (1398). به­کارگیری فن BWM در ارزیابی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه­گذاری خارجی در طراح­های انتقال فناوری. فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، 11(55)، 78-103.
14. صفایی­پور، م.، و زارعی، ج. (­1396). برنامه­ریزی محله­محور و بازآفرینی پایدار بافت­های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی (نمونه موردی: محله جولان شهر همدان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، 7(23)، 135-149.
15. عباسی، ق.، و قاسمی، ا. (­1399). تحلیل پایداری بازآفرینی بافت مرکزی شهر (مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر زنجان). فصلنامه شهر پایدار، 3(2)، 1-16.
16. عندلیب، م.، و سلیمانی، م. (­1396). شناسایی و اولویت­بندی عوامل مؤثر بر شکل­گیری احتکار با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی(­AHP)، مطالعات اقتصاد اسلامی، 10(1)، 41-58. 
17. کاشفی، ک.، رضویان، م. ت.، و سرور، ر. (1399). نقش بازآفرینی شهری در رفع تعارضات مالکیت زمین از منظر شهروندان (مطالعه موردی: محله فرحزاد).مطالعات مدیریت شهری، 12(42)، 25-38.
18. کرم‌دوست، م. (­1396). نقش مدیریت شهری در بازآفرینی بافت­های فرسوده منطقه 19 شهرداری کلان‌شهر تهران (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد رشتۀ جغرافیا و برنامه­ریزی شهری). دانشگاه پیام نور مرکز شهر ری، ایران.
19. لطفی، س. (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بُن‌مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 3(45)، 49-62.
20. مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری نفوس و مسکن. بازیابی از https://www.amar.org.ir/
21. مؤیدفر، ر.، جمشیدیان، ز.، و فرهمند، ش. (1398). ساماندهی بافت غیررسمی شهر بوشهر با رویکرد راهبردی به توسعه شهری، اقتصاد شهری، (3)، 97-118.
22. میرزائی ارجنکی، ف.، و شبانی شهرضا، ا. ح. (1399). ارزیابی طرح بازآفرینی بافت فرسوده شهری با رویکرد مشارکت مردمی (نمونه موردی: مطالعه محله همت آباد اصفهان). جغرافیا و مطالعات محیطی، (34)، 119-134.
23. نصر، ط. ( 1396). جستاری در ارزیابی اقدامات نوسازی بافتهای فرسوده شهری ایران (در قیاس با تجارب نوسازی جهانی) در راستای توجه به اهداف توسعه پایدار. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 7(27)، 181-198.
24. یوسف­زاده، ز.، نوری کرمانی، ع.، حاتمی­نژاد، ح.، و حسین­زاده، م. (1399)­. سنجش ارتباط و تأثیر ابعاد بازآفرینی پایدار بر رویکرد کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی: تهران منطقه 15). فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 12(3)، 299-316.

 

25. Abou El-Haggag Mehanna, W., & Abou El-Haggag Mehanna, W. (2019)­. Urban renewal for traditional commercial streets at the historical centers of cities. Alexandria Engineering Journal, 24(4), 1127-1143.
26. Ainins, S., & Hisham, Nh. (2008). Applying importance-performance analysis to information systems: An exploratory case study. Journal of Information, Information Technology, and Organization, 3(3), 95-103.
27. Albanese, G., Ciani, E., & Blasio, G. (2020). Anything new in town? The local effects of urban regeneration policies in Italy. Regional Science and Urban Economic, 86, 1-44.
28. Alpopi, C., & Manole, C. (2013). Integrated urban regeneration-Solution for cities revitalize. Procedia Economics and Finance, 6, 178-185.
29. Angel, R. J., & Heffeman, T. W. (2008). Service quality in postgraduate education. Quality Assurance in Education, 16(3), 236-254.
30. Baby, S. (2013). AHP modeling for multicriteria decision-making and to optimise strategies for protecting coastal landscape resources. International Journal of Innovation, Management and Technology, 4(2), 1-10.
31. Chen, X., Zhu, H., & Yuan, Zh. (2020). Contested memory amidst rapid urban transition: The cultural politics of urban regeneration in Guangzhou, China. Cities, 102, 1-11.
32. Christelle, B., & Damidavičiūtė, A. (2016). Urban regeneration in Rio de Janeiro Favelas during the Olympic games of 2016 (Unpublished master's thesis in Development & International Relations). Aalborg University, Aalborg, Denmark.
33. Dean, K., & Trillo, C. (2019). Assessing sustainability in housing led urban regeneration: Insights from a housing association in Northern England. Architecture_MPS, 15(2), 1-18.
34. Gu, Zh., & Zhang, X. (2020). Framing social sustainability and justice claims in urban regeneration : A comparative analysis of two cases in Guangzhou, Land Use Policy, 102, 105224.
35. Jose Rua, M., Huedo, P., Civera., V., & Agost-Felip, R. (2019). A simplified model to assess vulnerable areas for urban, regeneration. Sustainable Cities and Society, 46, 1-23
36. Kotze, N., & de Vries, L. (2019). Resuscitating the African giant: Urban regeneration and inner-city redevelopment initiatives along the ‘Corridors of Freedom ‘in downtown Geographia Polonica, 92(1), 57-70.
37. Lai, Y., Tang, B., Chen, X., & Zheng, X. (2021). Spatial determinants of land redevelopment in the urban renewal processes in Shenzhen, China. Land Use Policy, 103, 105330.
38. Lees, L., & Melhuish, C. (2015). Arts-led regeneration in the UK: The rhetoric and the evidence on urban social inclusion. European Urban and Regional Studies, 22(3), 242-260.
39. Martilla, J. A., & James, J. C. (1977)­. Importance-performance analysis. Journal of Marketing, 41(4), 77-79.
40. Meliciani, V. (2015). Regional disparities in the Enlarged European Union: Geography, innovation and structural change. London: Routledge.
41. Melillo, P., & Pecchia, L. (2016). What is the appropriate sample size to run AHP in a survey based research? Paper presented at the International Symposium on the Analytic Hierarchy Process, London, UK.
42. Mohammadi, J., Shafaghi, S., & Nouri, M. (2014). Analysis of spatial–physical structure-old texture of urban space in order to improve and repair (Case study: Dogonbadan old texture city). Journal of spatial planning (Geography), 4(2), 105-128.
43. Peerapun, W. (2012). Participatory planning approach to urban conservation and regeneration in Amphawa Community. Asian Journal of Environment-Behavior Studies, 36, 243-252.
44. Roberts, P., & Sykes, H. (2000). Urban Regeneration: Handbook. London: Sage Publications.
45. Ruijsbroek, A., Wong, A., van den Brink, C., Droomers, M., van Oers, H. A. M., Stronks, K., Kunst, A. E. (2019). Does selective migration bias the health impact assessment of urban regeneration programmes in cross-sectional studies? Findings from a Dutch case study. Health & Place, 55, 155-164.
46. Smith S., & Costello, C. (2009). Satisfaction with a culinary event utilizing importance-performance grid analysis. Journal of Vacation Marketing, 15(2), 99-110.
47. Stryjakiewicz, T., Kudłak, R., Ciesiółka, P., Kołsut, B., & Motek, P. (2018). Urban regeneration in Poland’s non-core regions. European Planning Studies, 26(2), 316-341.