ارزیابی اثرات گردشگری بر اساس ادراکات جامعۀ میزبان (مطالعۀ موردی: منطقۀ ثامن مشهد)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• محمد اجزاء شکوهی ¹
• شیرین صباغی آبکوه ²
• علیرضا معینی ³
• فروغ خزاعی نژاد ⁴

¹ دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد،،مشهد،ایران

³ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁴ استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه کوثر بجنورد، بجنورد، ایران

https://doi.org/10.22067/geography.v18i1.38018

چکیده

اهداف: هدف این پژوهش، ارزیابی اثرات گردشگری درک شده از سوی جامعة میزبان و اولویت بندی آن اثرات در منطقة ثامن شهر مشهد می باشد.
روش: پژوهش حاضر به لحاظ روش، توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است. برای جمع آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی استفاده شد. جامعة آماری، جمعیت ساکن، مسئولین هتل ها و دفاتر مسافرتی و مسئولین دولتی می باشند که از بین آن ها 418 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید. ضریب آلفای کرونباخ در سنجش پایایی پرسش نامه 83/0 است و ضریب KMO و Bartlett به ترتیب 66/0 و 43/1180 به دست آمد که بیانگر روایی پرسش نامه می باشد. برای تحلیل داده ها از آزمون های کای اسکوئر، فریدمن و کروسکال والیس استفاده شد.
یافته ها/ نتایج: گردشگری در منطقة ثامن از بعد اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی اثرات مثبت و منفی متفاوتی برجای گذاشته، اما در بعد زیست محیطی، اثرات نامطلوب و منفی بیشتر است. همچنین، نتایج نشان داد بین گردشگری و هر یک از شاخص ها با سطح اطمینان 95 % و معنی داری 000/0، رابطة معنی داری وجود دارد و گردشگری بر هر یک از شاخص ها اثرگذار بوده است، اما در درک زمینة اثرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی گردشگری از سوی جامعة میزبان، میان سه گروه مورد مطالعه تفاوت معنی داری وجود ندارد (زیرا سطح معنی داری در هر سه بخش بیشتر از 05/0 است) و در نهایت گردشگری بر برخی ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی تأثیر بیشتری دارد.
نتیجه گیری: برای تقویت اثرات مثبت و کاهش اثرات منفی گردشگری لازم است دیدگاه ها و نظرات تمامی ذینفعان مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• اثرات گردشگری
• ادراکات جامعۀ میزبان
• مشهد
• منطقۀ ثامن

20.1001.1.20081391.1399.18.1.2.2

مراجع

1.  

   1. اجزاء شکوهی، م؛ بوذرجمهری، خ؛ ایستگلدی، م. و مودودی، م. (1393). بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی جامعة میزبان نمونة مطالعاتی: شهر بندرترکمن. فصل­نامة فضای جغرافیایی، 14(47)، 125-101.
   2. ­­تقدیسی، ا؛ تقوایی، م. و پیری، س. (1391). تحلیلی بر نگرش جامعة میزبان به اثرات اجتماعی- فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو. برنامه­ریزی فضایی، 2(1)، 141-121.
   3. ­جاودانی ایرانی­نژاد، م. و مسلمان­زاده، س. ( 1391 ). آمارنامة شهر مشهد. مشهد: معاونت برنامه­ریزی و توسعظ شهرداری مشهد با نظارت مدیریت آمار و تحلیل اطلاعات.
   4. جاوید، م؛ الماسی، ح. و نقی­پور، ب. (1394). گردشگری ورزشی و اثرات اقتصادی آن بر جوامع میزبان. مطالعات مدیریت ورزشی، 7(32)، 32-13.
   5. حسن­پور، م؛ احمدی، ز. و الیاسی، ح. (1390). تعیین ظرفیت پذیرش گردشگری در مناطق کویری و بیابانی ایران، نمونة موردی شهداد، مرنجاب، بندریگ ومصر-فرحزاد. فصل­نامة مطالعات گردشگری. 5(14)، 177-197.
   6. رهنمایی، م. ت؛ فرهودی، ر. ا؛ دیتمان، آ؛ و قدمی، م. (1387). بررسی ظرفیت تحمل حوزة مقصد گردشگری با تأکید بر جامعة میزبان (نمونة مورد مطالعه شهر کلاردشت). پژوهش­های جغرافیای انسانی. 66(66)، 33-17.
   7. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی. (1396). سیمای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی. مشهد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی.
   8. سقایی، م. (1390). بررسی، تحلیل و تدوین اسناد، مطالعات و پژوهش­های انجام شده در پیرامون آمار زائران و گردشگران ورودی به کلان­شهر مشهد. مشهد: معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد.
   9. سقایی، م؛ خواجه شاهکوهی، ع.ر. و جوانبخت قهفرخی، ز. (1391). پهنه­بندی مناطق مستعد ایجاد خدمات اقامتی در کلان­شهر مشهد (با استفاده از مدل AHP). مجلة پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 3(11)، 73-96.
   10. ­سیف­الدینی، ف. و شورچه، م. (1390). مدل­سازی ظرفیت کشش و مدیریت آثار تاریخی در نواحی گردشگری (مطالعة موردی، معبد آناهیتا شهر کنگاور). فصل­نامة مطالعات گردشگری، 7(15)، 177-137.
   11. شاطریان، م؛ غلامی، ی. و کیانی، م. (1396). جایگاه تصویر ذهنی ساکنان محلی در توسعة گردشگری (نمونة موردی: شهر آران و بیدگل). فصل­نامة برنامه­ریزی منطقه­ای، 7(28)، 134-121.
   12. شعبانی­فرد، م؛ پوراحمد، ا؛ حسینی، ع.، و رشیدی، م. (1388). بررسی سنجش ظرفیت پذیرش گردشگری شهری و مدل­سازی شهرهای گردشگری پایدار از بعد کالبدی (نمونة موردی منطقه 12 تهران). نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 11(14)، 74-47.
   13. شفیعی، ز. و محمدی، ا. (1393). بررسی تأثیرات توسعه گردشگری بر جامعه میزبان: نمونة موردی شهر چادگان. فصل­نامة جغرافیایی سرزمین، 11(41)، 90-77.
   14. عادلی، س. (1391). بررسی نگرش جامعةمیزبان نسبت به گردشگری و پیامدهای آن در یک بافت زنده تاریخی، پژوهش موردی: بافت تاریخی فهادان یزد. نشریة هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 12(4)، 94-81.
   15. علیقلی­زاده فیروزجایی، ن؛ قدمی، م. و رمضان­زاده لسبویی، م. (1389). نگرش و گرایش جامعة میزبان به توسعة گردشگری در نواحی روستایی، نمونة مورد مطالعه: دهستان گلیجان، شهرستان تنکابن. پژوهش­های جغرافیایی انسانی، 71، 48-35.
   16. عنابستانی، ع. ­ا؛ حسینی، م. و طالبی، ه. (1395). بررسی تأثیر نقش پلیس بر امنیت گردشگران (مطالعة موردی: شهر شاندیز). جغرافیا و توسعظ فضای شهری، 3(2)، 159-141.
   17. فرهودی، ر. ا؛ شورچه، م. و صبوری، ح. (1389). برآورد اثرات تغییرات فصلی بر درآمد گردشگری معبد آناهیتا با تحلیل رگرسیونی. جغرافیا و توسعه، 8(17)، 45-62.
   18. نیک­بین، م. و کرمی، م. (1391). بررسی پایدار اجتماعی- فرهنگی توسعة گردشگری، مطالعظ موردی جزیرة کیش. فصل­نامة تحقیقات فرهنگی، 5(2)، 137-158.

    

   19. Alhasanat, S. (2010). Sociocultural impacts of tourism on the local community at Petra, Jordan. European Journal of Scientific Research, 44(3), 374-386.
   20. Andriotis, K., & Vaughan, R. D. (2003). Urban residents attitudes toward tourism development: The case of Crete. Journal of Travel Research. 42, 172-185.
   21. Aref, F. (2009). Community perceptions toward Economic and environmental impacts of tourism on local communities. Journal of Asia Social Science, 5(7), 130-137.
   22. Aref, F. S., Gill, S., & Aref, F. (2010). Tourism development in local communities: As a community development approach. Journal of American Science, 6(2), 155-161.
   23. Aykac, A. (2005). Contemporary patterns of labor transformation evidence from Turkish tourism industry (Unpublished doctoral dissertation). New York, NY: Binghamton University Press.
   24. Beeton, S. (2006). Community development through tourism. Australia: Landlink.
   25. Boz, M. (2017). Impact of tourism industry on host communities: Antalya and Canakkale cases. Social Science Studies, 5(8), 153-170.
   26. Cañizares, S. M. S., Núñez Tabales, J. M., & Fuentes García, J. M. (2014). Local residents’ attitudes towards the impact of tourism development in Cape Verde. Tourism and Management Studies, 10(1), 87-96.
   27. Choi, S. H. (2003). Measurement of sustainable development progress for managing community tourism (Unpublished doctoral dissertation). A&M University, Texas.
   28. Coccossis, H., & Mexa, A. (Eds.) (2004). The challenge of tourism carrying capacity assessment theory and practice. Greece:  Routledge.
   29. -­Diedrich, A., & Garcı´a-Buades, E. (2009). Local perceptions of tourism as indicators of destination decline. Tourism Management, 30(4), 512-521.
   30. Ebrahimi Meimand, S., Khalifah, Z., Zavadskas, E. K., Mardani, A., Najafipour, A. A., & Ungka Ahmad, U. N. (2017). Residents attitude toward Tourism Development: A sociocultural Perspective. Sustainability, 9(1170) 1-29.
   31. Echtner, C. M., & Ritchie, J. R. B. (2003). The meaning and measurement of destination image. Journal of Tourism Studies, 14(1), 37-48.
   32. Kim, K. (2002). The effects of tourism impacts upon quality of residents in the community. (Unpublished doctoral dissertation). State University, Blacksburg, Virginia.
   33. Mason, P. (2008). Tourism impacts, planning and management. London: Butterworth-Heinemann.
   34. Mowforth, A, & Munt, I. (1998). Tourism & sustainability: New tourism in the third world. London: Routledge.
   35. Paul, B. D. (2012). The impacts of tourism on society, Annals of Faculty of Economics. 1(1), 500-506.
   36. Reid, D. (1995). Sustainable development: An introductory guide. London: Earth scans Publications.
   37. Richards, G., & Hall, D. (Eds.). (2000). Tourism and sustainable community development. New York, NY: Routledge.