بررسی رابطۀ بین توسعۀ گردشگری و اشتغال‌زایی در مناطق روستایی اورامان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• شلیر فیضی ¹
• احمد تقدیسی ²
• عباس امینی ³

¹ دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

² دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³ دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان،اصفهان، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2024.86716.1393

چکیده

سیاست‌گذاری و برنامه‏ریزی مطلوب مقاصد گردشگری روستایی، مستلزم شناخت و ارزیابی وضع موجود است. پژوهش حاضر، ابتدا به بررسی و تحلیل توسعۀ گردشگری در روستاهای منطقه اورامان استان کردستان پرداخته و سپس با ارزیابی وضعیت اشتغال‌زایی گردشگری در این منطقه روستایی، رابطۀ بین این دو متغیر را براساس زمینه‌های غالب گردشگری مورد تحلیل قرار داده است. جامعۀ آماری، ساکنین 30 روستای شهرستان‌های سروآباد و کامیاران بودند. متغیر «توسعۀ گردشگری روستایی»، در سطح روستا سنجیده شد و برای این منظور با طراحی کاربرگ جامعی، داده‌های مورد نیاز پیرامون موقعیت روستاها، زیرساخت‌های عمومی مورد نیاز و تسهیلات تخصصی پشتیبان گردشگری، انواع جاذبه‌ها و میراث ملموس و ناملموس موجود و قابل بهره‌‌برداری، محصولات و رویدادهای گردشگری در روستاهای مورد مطالعه، از طریق مصاحبه با مدیران محلی گردآوری شد. با انتخاب نمونه‌ای به حجم 300 نفر، ابعاد و مؤلفه‌های متغیر «اشتغال‌زایی گردشگری روستایی» نیز با طراحی و اعتبارسنجی پرسش‌نامۀ دیگری در سطح افراد مورد سنجش قرار گرفت و برای مطابقت با متغیر «توسعۀ گردشگری روستایی»، در سطح روستاها خلاصه‌سازی شد. امتیازات بالاتر هر دو متغیر، با برتری معنی‌دار آماری، متعلق به روستاهایی بود که هم از میراث‌های فرهنگی و هم جاذبه‌های طبیعی برخوردار بودند. روستاهای دیگر، یک گروه نسبتاً همگن و نابرخوردار از توسعه گردشگری و بی‌بهره از مشاغل گردشگری بودند. بین دو متغیر توسعه گردشگری و اشتغال گردشگری، به‌ویژه در روستاهای برخوردار از هر دو نوع جاذبه‌های فرهنگی-تاریخی و طبیعی که از وضعیت مناسب‌تری در رابطه با هر دو متغیر نیز برخوردارند، بیش از 67 درصد همبستگی مثبتِ معنی‌دار وجود دارد. بنابراین، با برنامه‌ریزی‌های راهبردیِ سنجیده و آینده‌نگر و پشتیبانی‌های سازمانی، می‌توان امیدوار بود که میراث‌های ارزشمند فرهنگی و تاریخی اورامان کردستان، از طریق سازوکار گردشگری روستایی، علاوه بر هویت قومی، بتوانند اثرگذاری‌های پایداری بر وضعیت اقتصاد و معیشت این مردمان نیز داشته باشند.
 

کلیدواژه‌ها

• اورامان
• طبیعت
• تاریخ و فرهنگ
• گردشگری روستایی
• اشتغال‌زایی

موضوعات

• برنامه ریزی در بخش های شهری و روستایی

مراجع

1. ارغا، م؛ آزادخانی، پ؛ و کریمی‌دوستان، ر. (1396). نقش گردشگری در کارآفرینی و توسعۀ پایدار گردشگری شهر ایلام. فصلنامۀ مطالعات عمران شهری، 1(3)، 18-33.
2. امینی، ع؛ صادقیان، ف؛ و زاهدی، ط. (1396). مدل‌سازی ساختاری و تبیین علّی ارزیابی جوامع روستایی از کیفیت زندگی و عوامل مؤثر بر آن. جامعه‌شناسی کاربردی، سال 28 (پیاپی 65)، شماره 1، 87-112 .
3. ایمنی‌قشلاق، س؛ خانی، ف؛ و هاشمی، س.س. (1391). نقش گردشگری در توسعۀ کارآفرینی زنان روستایی (مطالعه تطبیقی: روستای کندون و اسکندان شهرستان ماکو).جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، شماره 18، 217-238.
4. حسینی‌نیا، غ.ح؛ و علی‌آبادی، و. (1400). طراحی مدل سرعت‌بخش توسعه و گسترش بوم سامانه‌های کارآفرینی گردشگری در محیط روستایی ایران از دیدگاه نخبگان. مجله ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 17، ویژه نامه، 195- 213.
5. دسترنج، ح.ا؛ کاظمی، م؛. کرد، ب؛ کمالیان، ا؛ و روشن، س.ع. (1398). مطالعۀ ابعاد و مؤلفه‌های توسعۀ کارآفرینی گردشگری با استفاده از روش نظریۀ داده‌بنیاد (مورد مطالعه: جزیرۀ قشم). فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9(2)، 97- 111.
6. شهابی، س؛ صالحی، ا؛ و سیف‌الهی، م. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر میزان موفقیت صنایع روستایی در اشتغال‌زایی (مطالعه موردی: استان اصفهان). پژوهش و برنامه‏ریزی روستایی، 4(1)، 29-40.
7. شیری، ن.ا؛ رضایی، آ.م؛ زرافشانی، ک؛ و خوش‌مرام، م. (1395). شناسایی موانع توسعۀ کارآفرینی گردشگری: مطالعه موردی شهرستان مرودشت. مطالعات کارآفرینی و توسعۀ پایدار کشاورزی، 3(3)، 57-70.
8. محمدی، م؛ و میرتقیان‌رودسری، س.م. (1395). کارآفرینی راهبردی مقصدهای گردشگری روستایی (مطالعه موردی: دهستان جنت رودبار رامسر). فصلنامه علمی- پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران،49(14)،249-276.
9. مولانایی، ص؛ و سلیمانی، س. (1392). بازشناخت مؤلفه‌های هویت اصیل معماری بومی ایرانی در غرب کشور (نمونه موردی: اورامان کردستان). نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر،17(2)، 115- 127.
10. نظری، ح؛ جمشیدی، ع.ر؛ و صیدایی، س.ا. (1399). واکاوی عوامل بنیادین آموزشی مؤثر بر توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی شهرستان اردل با استفاده از تحلیل مقایسه‌ای کیفی مجموعه فازی. مجله پژوهش ترویج و آموزش کشاورزی، 13(3)، پیاپی 51، 15-26.
11. ولائی، م؛ عبدالهی، ع.ا؛ منافی‌آذر، ر؛ و صفری، ن. (1394). تحلیل عوامل مؤثر بر توسعۀ پایدار روستایی با تأکید بر کارآفرینی (مطالعه موردی: دهستان مرحمت‌آباد شمالی- شهرستان میاندوآب). فصلنامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 5(19)، 142- 162.
12. Andereck, K. L., & Nyaupane, G. P. (2011). Exploring the nature of tourism and quality of life perceptions among residents. Journal of Travel Research, 50(3), 248–260.
13. Briedenhann, J., & Wickens, E. (2004). Tourism routes as a tool for the economic development of rural areas—Vibrant hope or impossible dream? Tourism Management, 25(1), 71–79.
14. Çakmak, E., Lie, R., & McCabe, S. (2018). Reframing informal tourism entrepreneurial practices: Capital and field relations structuring the informal tourism economy of Chiang Mai. Annals of Tourism Research 72, 37–47.
15. Cunha, C., Kastenholz, E., & Carneiro M. J. (2020). Entrepreneurs in rural tourism: Do lifestyle motivations contribute to management practices that enhance sustainable entrepreneurial ecosystems? Hospitality and Tourism Management 44, 215–226.
16. Eschker, E., Gold, G., Lane, M. D., Eschker, E., Gold, G., & Lane, D. (2017). Rural entrepreneurs: what are the best indicators of their success? Journal of Small Business and Enterprise Development, 24(2), 278–296.
17. Figueiredo, E., & Raschi, A. (2012). Immersed in green? Reconfiguring the Italian countryside through rural tourismpromotionalmaterials. Advances in Culture, Tourism and Hospitality Research, 6, 17–44.
18. Işıka, C., Küçükaltan, E., Çelebic, S.K., Çalkınd, O., Ensere, I., & Çelikf, A. (2019). Tourism and entrepreneurship: A literature review. Journal of Economy, 1, 1–27.
19. Jaafar, M., Dahalan, N., & Rosdi, S. A. M. (2014). Local community entrepreneurship: A case study of the Lenggong valley. Asian Social Science, 10(10), 226-235.
20. Jørgensen, M. T., Hansen, A. V., Sørensen, F., Fuglsang, L., Sundbo, J., & Jensen, J. F. (2021). Collective tourism social entrepreneurship: A means for community mobilization and social transformation. Annals of Tourism Research 88, 103171.
21. Komppula, R. (2014). The role of individual entrepreneurs in the development of competitiveness for a rural tourism destination-A case study. Tourism Management 40(1), 361-371.
22. Küçükaltan, D. (2009). Genel bir yaklaşımla girişimcilik. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 4(1), 21-28.
23. Luloff, A. E., Bridger, J. C., Graefe, A. R., Saylor, M., Martin, K & Gitelson, R. (1994). Assessing Rural Tourism Efforts in the United States, Annals of Tourism Research 21(1), 46-64.
24. Ma, D., Sun, D., & Wang, Z. (2024). Exploring the rural revitalization effect under the interaction of agrotourism integration and tourism-driven poverty reduction: empirical evidence for China. Land,13(60), 2-24.
25. Moyle, C-l., Moyle, B., & Burgers, H. (2020). Entrepreneurial strategies and tourism industry growth. Tourism Management Perspectives 35(3).2-12.
26. Mura, L., & Kajzar, P. (2018). Entrepreneurship in tourism sector in central European countries: Hospitality Trends in the Czech Republic in 2007 – 2016. Environmental Management and Tourism, 9, 25-35.
27. Özdevecioğu, M., & Karaca, M. (2015). Girişimcilik, Girişimci Kişilik, Kavram ve Uygulama. Eğitim Yayınevi: Konya.
28. Park, D., Doh, K., & Kim, K. (2014). Successful managerial behavior for farm-based tourism: A functional approach. Tourism Management, 45, 201–21.
29. Phelan, C., & Sharpley, R. (2011). Exploring agritourism entrepreneurship in the UK. Tourism Planning & Development, 8(2), 121–136.
30. Ribeiro-Soriano, D., (2017). Small business and entrepreneurship: their role in economic and social development. Reg. Dev. 29 (1/2), 1–3.
31. Shah, I. A., Haq, I., & Shah, A. W. (2022). Exploring poverty-tourism nexus in South Asian countries: A panel dynamic estimation. Global Business Review.
32. Sharif, N. M., & Tonik Lonik, K. (2017). Sustaining the entrepreneurship in rural tourism development. Multicultural and Multireligious Understanding, 4 (6), 31-42.
33. Sharma, M., Mohapatra, G., & Giri, A. K. (2022). Is tourism pro-poor in India? An empirical investigation using ARDL approach. Journal of Economic and Administrative Sciences, 38(4), 602-618.
34. Su, M. M., Wall, G., & Wang, S. G. (2017). Yujiale fishing tourism and island development in Changshan Archipelago, Changdao, China. Island Studies Journal, 12(2), 127–142.
35. Surugiu, C. (2009). Development of rural tourism through entrepreneurship. Journal of Tourism (8), 65-72.
36. United Nations World Tourism Organization. (2020). International tourism highlights 2020.

Available at: https://www.e unwto.org/doi/epdf/10.18111/9789284422456

37. Yang, L., Wall, G., & Smith, S. L. (2008). Ethnic tourism development: Chinese Government Perspectives. Annals of Tourism Research, 35(3), 751-771.
38. Yong-Qin, D., Lin-Xiu, , & Cheng-Fang, L. (2021). Off-farm employment and poverty alleviation in rural China. Journal of Integrative Agriculture, 20(4), 943–952.