نوع مقاله : مطالعه موردی
نویسندگان
1 دانشآموخته دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 رئیس گروه رصدهای آماری شهرداری مشهد، مشهد، ایران
3 دانشیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
4 استاد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
5 استادیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
عوامل متعددی بر زیستپذیری یک مکان تأثیر دارند که ازجمله آنها میتوان به حضور مردم، کاربری مختلط، مسکن، ایمنی و امنیت، حس تعلق، کارایی و محیطزیست اشاره کرد. محیطزیست طبیعی یک پیششرط برای سلامت است؛ ازاینرو نقش اساسی در زیستپذیری دارد. شهر مشهد بهعنوان دومین کلانشهر و بزرگترین شهر مذهبی ایران سالانه میزبان تعدادی زیادی از زائران داخلی و خارجی است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل زیستپذیری شهری کلانشهر مشهد به لحاظ زیستمحیطی بود. روش تحقیق این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث روش، توصیفی- تحلیلی بود. جامعه آماری این پژوهش، جمعیت 2766258 نفری کلانشهر مشهد در سال 1390 بود و حجم نمونه برای پرسشنامه 402 نفر تعیین شد. برای بررسی زیستپذیری شهری به لحاظ زیستمحیطی، شاخصهای عینی و شاخص ذهنی (پرسشنامه) تحلیل شدند. با استفاده از مدل آنتروپی ابتدا وزن هرکدام از شاخصها تعیین شد که وزن آنها به این شرح بود: منواکسید کربن= 0035/0، ذرات معلق= 5974/0 دیاکسید گوگرد = 0122/0، دیاکسید نیتروژن = 019/0، آلاینده ازن = 0162/0، کیفیت هوا = 0038/0، فضای سبز = 2515/0، آلودگی صوتی = 0394/0، تولید زباله = 0534/0، شاخص ذهنی = 0029/0. درنهایت با استفاده از مدل ویکور، وضعیت هرکدام از معیارها در مناطق مختلف بررسی شد و اولویتبندی مناطق شهر مشهد از لحاظ شاخص زیستمحیطی مشخص شد. براساس نتایج، منطقه 9 کلانشهر مشهد، بهترین منطقه از نظر شاخص زیستمحیطی است. پس از منطقه 9، مناطق 7 و 8 به لحاظ زیستمحیطی دارای بهترین شرایطاند. بدترین مناطق به لحاظ زیستمحیطی نیز بهترتیب مناطق 1، 2 و 6 هستند.
کلیدواژهها
- اجزاء شکوهی، م.، و غفاری، ا. (1392). اثرات آلودگی صوتی فرودگاه مشهد بر مناطق مسکونی پیرامون. اولین کنفرانس ملی خدمات و محیطزیست، شهرداری و دانشگاه فردوسی مشهد.
- بدری، س. ع.، و طیبی، ص. (1391). بررسی عوامل مؤثر بر هزینههای گردشگری مذهبی (مطالعه موردی: شهر مشهد مقدس). مجله برنامهریزی و توسعه گردشگری، 1(1)، 177-153.
- بندرآباد، ع. ر. (1389). ﺗﺪوﯾﻦ اﺻﻮل اﻟﮕﻮی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻀﺎﯾﯽ و ﺷﮑﻞ ﺷﻬﺮ زﯾﺴﺖﭘﺬﯾﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی ﻣﻨﺎﻃﻖ 1، 15 و 22 ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان (رساله دکتری گروه شهرسازی). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.
- پژوهشکده محیطزیست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران. (1392). راهنمای محاسبه، تعیین و اعلام شاخص کیفیت هوا. مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت و پژوهشکده محیطزیست دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، تهران.
- تیموری، ر.، روستایی، ش.، اکبری زمانی، ا.، و احدنژاد، م. (1389). ارزیابی تناسب فضایی-مکانی پارکهای شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: پارکهای محلهای منطقه 2 شهرداری تبریز). مجله علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، 10(30)، 168-137.
- جهانشیری، م. (1389). بررسی آماری و سینوپتیکی آلودگی هوای مشهد (پایاننامه منتشرنشده کارشناسیارشد رشته اقلیمشناسی در برنامهریزی محیطی). دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار.
- حیاتی، س. (1391). تحلیل شاخصهای رشد هوشمند شهری در مشهد (پایاننامه منتشرنشده کارشناسیارشد رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری) و دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
- خستو، م.، و سعیدی رضوانی، ن. (1389). عوامل مؤثر بر سرزندگی فضاهای شهری: خلق یک فضای شهری سرزنده با تکیهبر مفهوم خرید پیاده. نشریه هویت، 4(6)، 74-63.
- رستم خانی، پ.، لقایی، ح. ع. (1383). اصول طراحی فضای سبز در محیطهای مسکونی. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
- سیفالدینی، ف.، و منصوریان، ح. (1390). تحلیل الگوی تمرکز خدمات شهری و آثار زیستمحیطی آن در شهر تهران، فصلنامه محیطشناسی، 37(60)، 64-53.
- صفوی، س. ی.، و علیجانی، ب. (1385). بررسی عوامل جغرافیایی در آلودگی هوا در تهران، مجله پژوهشهای جغرافیایی، 38(58)، 112-99.
- قرخلو، م.، و جانبابانژاد طوری، م. ح. (1387). استانداردها و مقررات کاربردی در زمینه کاشت درختان و طراحی فضای سبز در سطح شهر. مجله سپهر، 17(65)، 64-58.
- قلیزاده، م. ح.، فرجزاده، م.، و دارند، م. (1388). ارتباط آلودگی هوا با مرگومیر جمعیت شهر تهران. مجله پژوهشی حکیم، 12(2)، 71-65.
- کاظمی، خ.، شاکری روش، م.، رستگار، م.، و صیادی، س. (1393). آلودگی هوا و چالشهای مدیریت شهری در کلانشهرها (مورد: کلانشهر مشهد). ششمین کنفرانس ملی برنامهریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفههای شهر اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.
- مرکز پایش آلایندههای زیستمحیطی شهرداری مشهد. (1394). گزارش کیفیت هوای مشهد در سال 1393. معاونت خدمات و محیطزیست شهرداری مشهد و اداره کل حفاظت محیطزیست خراسان رضوی، مشهد.
- مرکز پایش آلایندههای زیستمحیطی شهرداری مشهد. (1395). گزارش کیفیت هوای مشهد در سال 1394. معاونت خدمات و محیطزیست شهرداری مشهد و اداره کل حفاظت محیطزیست خراسان رضوی، مشهد.
- معاونت برنامهریزی و توسعه شهرداری مشهد. (1392). سالنامه آماری سال 1392 شهر مشهد. مشهد: شهرداری مشهد.
- مؤمنی، م.، صرافی، م.، و قاسمی خوزانی، م. (1387). ساختار و کارکرد گردشگری مذهبیفرهنگی و ضرورت مدیریت یکپارچه در کلانشهر مشهد. مجله جغرافیا و توسعه، 6(11)، 38-13.
- Amir, A. Puspitaningtyas, A., & Santosa, H. R (2015). Dwellers participation to achieve livable housing in grudo rental flats. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 179, 165-175.
- Badland, H., Whitzman, C., Lowe, M., Davern, M., Aye, L., Butterworth, I., …, & Giles-Corti, B. (2014). Urban livability: Emerging lessons from Australia for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health. Social Science & Medicine, 111, 64-73.
- Ball, D. (2013). What makes a happy city? Cities, 32, 39-50.
- Lau Leby, J., & Hashim, A. H. (2010). Liveability dimensions and attributes: their relative importance in the eyes of neighbourhood residents. Journal of Construction in Developing Countries, 15(1), 67-91.
- Lowe, M., Whitzman, C., Badland, H. , Davern, M., Hes, D., Aye, L., …, & Giles-Corti, B. (2013). Liveable, healthy, sustainable: What are the key indicators for melbourne neighbourhoods? McCaughey VicHealth Centre for Community Wellbeing, Melbourne University.
- Montgomery, C. (2013). Happy city: Transforming our lives through urban design. London: Routledge.
- Newman, P. (2006). The environmental impact on cities. Environment and Urbanization, 18, 275-295.
- Stern, N. (2007). The economics of climate change: The stern review. New York: Cambridge University Press.
- The Economist Intelligence Unit. (2015). A summary of the liveability ranking and overview, London, England.
- United Nations Population Fund. (2007). State of world population 2007: Unleashing the potential of urban growth. United Nations Population Fund, New York.
- Urban Land Institute of Singapore. (2006). 10 principles for livable high-density cities, lessons from Singapore. Centre for Liveable Cities (CLC), Singapore.
- Williams, C., Zhou,, He, G., & Levine, M. (2012). Measuring in all the right places: Themes in international municipal eco-city index systems. Conference of 2012 ACEEE Summer Study on Energy Efficiency in Buildings, Ernest Orlando Lawrence Berkeley National Laboratory.
- Woodcock, J., Banister, D., Edwards, D., Prentice, A., & Roberts, I. (2007). Energy and transport. The Lancet, 370, 1078-1088.
- World Health Organization. (2010). Urbanization and health. Bulletin of the World Health Organization, 88, 245-246.
- www.spacing.ca/ vancouver/ 2014/ 03/ 31/ happiness- urban-design-intersect-interview-happy-city-author-charles-montgomery. where happiness and urban design intersect: an interview with happy city.
ارسال نظر در مورد این مقاله