ارزیابی و تحلیل نقش مؤلفه‌‌های مکانی در چیدمان فضایی کانون‌‌های جمعیتی حوزه سیرجان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• محسن پورخسروانی ¹
• صادق کریمی ²
• زهرا زابلی ³

¹ دانشیار ژئومورفولوژی ، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان ، ایران

² دانشیار اقلیم شناسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان،ایران

³ دانشجوی کارشناسی ارشد آمایش سرزمین، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2023.83894.1315

چکیده

برخی مؤلفه‌ها در مکان‌های طبیعی دارای ساختارهای خاصی هستند که پتانسیل‌های موجود در ریخت‌شناسی آن باعث جذب گروه‌های انسانی برای تشکیل سازمندی‌های اجتماعی شده است. کشف الگوهای توزیع و نحوه چیدمان این کانون‌‌ها، قواعد حاکم بر محیط را مشخص می‌‌کند. به همین علت این پژوهش سعی دارد نقش مولفه‌‌های مکانی را در چیدمان کانون‌‌های جمعیتی حوزه سیرجان ارزیابی و تحلیل نماید. به همین منظور با استفاده از روش پدیدار شناسی و تکیه بر تکنیک تحلیل فضایی تحولات طبیعی که عامل به وجود آمدن تاریخ طبیعی و میراث‌‌های ژئومورفیک در منطقه مطالعاتی شده شناسایی و تبیین شد. سپس قواعد حاکم بر چیدمان سکونتگاه‌‌ها در منطقه مورد مطالعه استخراج گردید. نتایج تحقیق نشان می‌‌دهد که، دو هویت مکانی یخچالی و دریاچه‌‌ای، منطق چیدمان فضایی سکونتگاه‌‌های منطقه مورد مطالعه را تعریف می‌‌کند. در نگاره ساحلی دریاچه قدیم سیرجان چینش سکونت‌‌گاه‌‌ها متأثر از پادگانه‌‌های دریاچه‌‌ای و قانون بزرگی- فاصله است. به طوری که تراکم مراکز سکونت‌‌گاهی در اطراف پادگانه‌‌ها به خصوص پادگانه‌‌های سوم و چهارم که فاصله بیشتری از مرکز چاله دارند به طور معناداری افزایش پیدا می‌‌کند. از طرفی هرچه از مرکز چاله به سمت تراس‌‌های بالاتر حرکت کنیم کانون‌‌های جمعیتی بزرگتر و با جمعیت بیشتر شکل می‌‌گیرند. از طرفی روستاهای دائمی در محل تلاقی زبانه‌‌های یخی با یک سطح حرارتی (با دمای 6 درجه سانتی‌‌گراد) یعنی خط تعادل آب و یخ شکل گرفته‌‌اند. از طرفی چیدمان فضایی سکونت‌‌گاه‌‌های بالاتر از خط تعادل آب یخ که عمدتا مراکز سکونتی غیردائم و ییلاقی می‌‌باشند، منطبق بر معابر یخچالی و توزیع جریان یخ‌‌رودهای گذشته می‌‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• کانون‌‌های جمعیتی
• منطق چیدمان فضا
• هویت مکان
• حوزه سیرجان

موضوعات

• بنیاد و فلسفه علم جغرافیا و فضای جغرافیایی