بررسی وضعیت خودبسندگی و سلامت شهری و ارائۀ راهکارهای محتمل در شرایط اپیدمی کُوید-19 (مطالعۀ موردی: شهر جیرفت)

نوع مقاله : پژوهشی- مطالعه موردی

نویسندگان

• زهرا افضلی گروه ¹
• عیسی پیری ²
• امیر رضا خاوریان گرمسیر ³
• احمد پوراحمد ⁴

¹ دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان،زنجان،ایران

² استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³ استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

⁴ استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران،تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2023.76408.1138

چکیده

امروزه بیشتر کشورها از اپیدمی و افزایش تعداد نمونه­های مبتلای تأییدشده رنج می­برند و راهبردهای متفاوتی برای پاسخ به شیوع اتخاذ می­­کنند و همچنین از همه منابع ممکن به‌طور مؤثر و باسرعت در مبارزۀ ضداپیدمیک بهره می‌برند. ساختار شهرها باید علاوه‌بر تأمین نیازهای روزانه، ظرفیت پایه‌ای برای پاسخ به شرایط اضطراری داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، ارائه تصویری جامع از وضعیت خودبسندگی سلامت شهری در شهر جیرفت در بعد ناحیه و ارائه راهکارهای محتمل برای پاسخ‌دهی به شرایط اضطراری در همه‌گیری کُوید-19 بود. روش پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت جزو تحقیقات توصیفی-تحلیلی بود. گردآوری داده­ها از دو شیوه اسنادی با استفاده از آمار همه‌گیری کُوید-19 شهر جیرفت تا دی‌ماه 1400 و طرح جامع شهر جیرفت (1395) و همچنین شیوه میدانی مصاحبه انجام‌ شد. جامعه آماری تحقیق شامل نواحی پنج­‌گانه شهر براساس طرح جامع و متخصصان حاضر در یک جلسه هم‌اندیشی بود. در تحلیل داده­ها از تکنیک تصمیم‌گیری چندمعیاره EDAS و اهمیت و عملکرد IPA استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می­دهد، شهر جیرفت به‌طور کل به‌عنوان محیط خودبسنده در شرایط اپیدمی عمل ‌نکرده است. تنها ناحیه 2 به دلیل تمرکز مؤلفه‌های سلامت شهری توانسته است در برابر اپیدمی خودبسنده باشد همچنین راهکارهای جابه‌جایی مطب دکترها از خیابان رجایی در خیابان‌های فرعی، قرار دادن انتظامات فعال برای هر سازمان و اخذ بودجه مجزا برای هر سازمان و ارگان به‌عنوان مقابله با بیماری­های اپیدمی، محتمل­ترین راهکارها با توجه به شرایط شهر جیرفت شناخته شده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها

• سلامت شهری
• خودبسندگی
• کُوید-19
• شهر جیرفت

موضوعات

• مخاطرات محیط جغرافیایی

مراجع

1. ایمانی جاجرمی، ح. (1399). پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعه ایران. ارزیابی تاثیرات اجتماعی (ویژه نامه پیامدهای شیوع ویروس کرونا-کووید 19)، 1 (2)، 87-103.
2. بازرگان، م.، و امیرفخریان، م.(1399). تحلیل جغرافیایی اپیدمیولوژی کووید-۱۹ در ایران با رویکرد تحلیل اکتشافی داده‌های مکانی (ESDA). مجله طب نظامی. ۲۲ (6)، 542-552.
3. پاکزاد، ا.، کریمی، ح.، و وحدانی، م. (1400). ارائه روشی جهت بهبود پدیده تغییرات رتبه در مدل تصمیم‌گیری EDAS، هفتمین کنفرانس بین­المللی مهندسی صنایع و سیستم­ها، مشهد. 17 شهریور 1400 https://civilica.com/doc/1279390
4. حائری، و. (1399). اقدامات محلی در بحران­های جهانی- حق بر شهر و نقش مراکز حمایت اجتماعی و مدیریت بحران محلات در مقابله با شیوع بیماری کرونا (شهر تهران). ارزیابی تاثیرات اجتماعی (ویژه نامه پیامدهای شیوع ویروس کرونا-کووید 19) )، 1(2)، 255-281.
5. خمرنیا، م.، گیوند، م.، ستوده زاده، ف. (1400). تشدید چالش­های حوزه سلامت در استان­های کم برخوردار: تأثیر پاندمی کرونا، مجله دانشگاه علوم پژشکی جیرفت، 8 (1)، 543-544.
6. سالاری سردری، ف و کیانی، ا. (1399). مدیریت شهری و COVID-19: تحلیل شهر سالم در شهر مرزی زابل و شهر عسلویه، فصلنامه چشم­انداز شهرهای آینده، 1 (4)، زمستان 1399، 1-22.
7. شیخ‌زاده، ف.، محمدی، م.، شاهیوندی، ا. (1397). تدوین الگوی برنامه‌ریزی راهبردی محله محور با تأکید بر رویکرد شهر سالم (مطالعه موردی: محله ساربان شهر بجنورد)، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 5 (1)، 93 ـ 111.
8. شیرمحمدی، م.، پیری، ع.، مشکینی، ا.، کلانتری، م.(1400). تبیین الگوی تاب‌آوری شهر در مقابله با بلایای بیولوژیکی و بیماری‌های واگیردار (مورد پژوهی: کووید ۱۹ در شهر زنجان). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۱۱ (۴۴)، ۷۱-۵۲.
9. ظفرمند، س و کلانتری، م. (1393). خودبسندگی در معماری. سومین کنفرانس سلانه بین المللی عمران، معماری، شهرسازی. 22 تیر ماه 1396. https://civilica.com/doc/636306/
10. طهماسبی مقدم، ح. (1400). تبیین تاب­آوری اجتماعی در برابر پاندمی کرونا با تاکید بر سلامت شهری، رسال دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه زنجان، به راهنمایی دکتر محسن احدنژاد روشتی.1400.
11. غضنفر پور، ح.، صداقت کیش، م.، سلیمانی دامنه، م.، صباحی گراغانی، ی. (1398). سنجش واکنش مدیران شهری در رویارویی با مخاطرۀ محیطی سیل با تأکید بر تاب­آوری (مطالعه موردی: شهر جیرفت)، جغرافیا و پایداری محیط، 9 (1)، 127-107.
12. قاسمی، ا. (1399). پیامدهای کرونا بر شهر و شهرسازی آینده، فصلنامه علمی­ـ تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی (ویژه‌نامه شیوع ویروس کرونا ـ کووید 19)، 2(1)، 253 ـ 227.
13. قلی پور، ح.، و رازینی، ر. (1395). تحلیل مؤلفه‌های خط مشی تحول علوم انسانی با استفاده از رویکرد تحلیل اهمیت-عملکرد، مطالعات راهبردی بسیج، 19(70)، 41-70.
14. مالمیر، ر.، ماهر، ع.، طغیانی، ر و صفری، م.ص. (1399). مدیریت بحران بیماری کووید 19: باز مهندسی نظام ارئه خدمات سلامت در ایران. مجله علمی- پژوهشی سازمان نظام مپزشکی، دوره 38 (1)، 18-11.
15. مجتبوی، س. م.، عبداله‌زاده، ندا.، سرمدی، ص. (1400). واکاوی مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء سلامت در فضای مسکونی در دوران کرونا و پساکرونا (نمونه‌ی موردی: مجتمع مسکونی ششصد دستگاه مشهد)، مطالعات هنرهای زیبا، (6)2، 21-13.
16. مختاری، ا. و ایلانلو، م.(1396). تحلیلی بر شاخص‌های شهر سالم (مطالعه موردی: شهر بندر امام خمینی (ره)، جغرافیا (فصلنامه علمی ـ پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، 15 (55)، 320 ـ 297.
17. مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران. (1399). راهبرد پاسخ‌دهی کارکردی- فضایی شهری به اپیدمی، کتابچۀ راهنما دربارۀ مدیریت وضع اضطراری شهری، دانشگاه جنوب شرق چین، ترجمه زهره دودانکه. تاریخ گزارش 18/10/ 1399.
18. مهندسین مشاور آمودان (1398). طرح جامع شهر جیرفت.

 

19. Abusaada, H., & Elshater, A. (2020). COVID-19’s challenges to urbanism: social distancing and the phenomenon of boredom in urban spaces. Journal of urbanism: International research on placemaking and urban sustainability, 15(2), 258-260.‏
20. Brooks, S. K., Webster, R. K., Smith, L. E., Woodland, L., Wessely, S., Greenberg, N., & Rubin, G. J. (2020). The psychological impact of quarantine and how to reduce it: a rapid review of the evidence.The lancet, 395(10227), 912-920.‏
21. Connolly, C., Keil, R., & Ali, S. H. (2020). Extended urbanization and the spatialities of infectious disease: Demographic change, infrastructure, and governance. Urban Studies, 58 (2), 245-263.
22. Fiorillo, A., & Gorwood, P. (2020). The consequences of the COVID-19 pandemic on mental health and implications for clinical practice. European Psychiatry, 63(1), e32.‏
23. Haggett, P. (1994). Geographical aspects of the emergence of infectious diseases, Geografiska Annaler. Series B, Human Geography, 76(2): 91-104
24. Kearns, R.A. (1993). Place and health: Towards reformed medical geography. The Professional Geographer. 45(2): 139–147
25. Li, J., Yang, Z., Qiu, H., Wang, Y., Jian, L., Ji, J., & Li, K. (2020). Anxiety and depression among the general population in China at the peak of the COVID‐19 epidemic. World Psychiatry, 19(2), 249.‏
26. Liu, L. (2020). Emerging study on the transmission of the Novel Coronavirus (COVID-19) from urban perspective: evidence from China. Cities, 103(2020):  102759.
27. Mayer, J.D. (1996). The political ecology of disease as one new focus for medical geography, Progress in Human Geography, 20(4), 441–456.
28. Mishra,, N. P., Das, S. S., Yadav, S., Khan, W., Afzal, M., Alarifi, A., ... & Nayak, A. K. (2020).Global impacts of pre- and post-COVID-19 pandemic: Focus on socio-economic consequences, Sensors International, 1, p. 100042. doi: 10.1016/j.sintl.2020.100042.
29. Moreno, C., Wykes, T., Galderisi, S., Nordentoft, M., Crossley, N., Jones, N., & Arango, C. (2020). How mental health care should change as a consequence of the COVID-19 pandemic. Lancet Psychiatry, 7 (9), 813–24.‏
30. Mouratidis, K. (2022). COVID-19 and the compact city: Implications for well-being and sustainable urban planning. Science of the Total Environment, 811, 152332.‏
31. Babroudi, N. E. P., Sabri-Laghaie, K., & Ghoushchi, N. G. (2021). Re-evaluation of the healthcare service quality criteria for the COVID-19 pandemic: Z-number fuzzy cognitive map. Applied Soft Computing, 112, 107775.‏
32. Patrick, S. W., Henkhaus, L. E., Zickafoose, J. S., Lovell, K., Halvorson, A., Loch, S., ... & Davis, M. M. (2020). well-being of parents and children during the COVID-19 pandemic: a national survey. Pediatrics, 146(4).‏
33. Siniscalchi, J. M., Beale, E. K., & Fortuna, A. (2008). Using importance‐performance analysis to evaluate training. Performance Improvement, 47(10), 30-35.‏
34. Tian X, An C, Chen Z, Tian Z. (2021). Assessing the impact of COVID-19 pandemic on urban transportation and air quality in Canada. Sci Total Environ. 2021 Apr 15; 765:144270
35. White, R. G., & Van Der Boor, C. (2020). Impact of the COVID-19 pandemic and initial period of lockdown on the mental health and well-being of adults in the UK, BJPsych open., 6(5), e90.‏
36. Wilkinson, A. (2020). Local response in health emergencies: key considerations for addressing the COVID-19 pandemic in informal urban settlements. Environment and Urbanization. 32(2), 503-522.
37. World Bank (2020).Urban Development, April 2020, available at https://www.worldbank.org/en/topic/urbandevelopment/overview.
38. https://jmu.ac.ir/.