بررسی وضعیت فشردگی شهر شاندیز با تأکید بر نظریه شهر اکولوژیک

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• فروزان طاهری ¹
• محمد رحیم رهنما ²
• امید علی خوارزمی ³
• براتعلی خاکپور ⁴

¹ دکتری برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ استادیار مدیریت نوآوری (توسعة ملی) دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁴ دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jgrd.2021.48974.0

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت فشردگی شهر شاندیز با تأکید بر نظریه شهر اکولوژیک است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی مبتنی بر بازدید میدانی بود که با استفاده از نقشه منبع و انتقال آن به نرم‌افزارArc GIS به تحلیل متغیرهای هر شاخص در بعد شهر فشرده و به تعیین مساحت و در صد و خروجی نقشه پرداخته شد. همچنین برای سنجش میزان رشد اسپرال شهری از از مُدل آنتروپی شانون استفاده شد. در این پژوهش، شاخص‌های تراکم، ترکیب کاربری و تشدید کاربری و متغیرهای هر شاخص در بعد شهر فشرده در شهر و نواحی سه‌گانه شهر شاندیز مد نظر قرار گرفت. مشخص شد که در متغیرهای شاخص تراکم، میانگین تراکم ناخالص 28.86، میانگین تراکم خالص 63.25، میانگین وزن جمعیتی 58.03، شکل مسکن (میانگین تعداد طبقات) 1.27 بود. در شاخص ترکیب کاربری، متغیر‌های توازن کاربری‌ها (میانگین نسبت زمین مسکونی به غیرمسکونی) 3.13  بود. در ترکیب افقی در بین کاربری‌ها، کاربر‌ی‌های زمین‌های بایر با 32.78 درصد، باغات و کشاورزی با 22.99 درصد و باغ مسکونی با 14.31 درصد بیشترین درصد را به خود اختصاص داده‌اند. براساس  ضریب آنتروپی، ترکیب افقی در شهر شاندیز در سال 85 (0.89) متر مربع و در سال 90 (0.86) هکتار به دست آمد. در متغیر ترکیب عمودی درصد کل ساختمان‌های دو طبقه 86.40 در صد، سه طبقه 6.79 درصد و چهار طبقه 6.79 درصد بود و پراکندگی تسهیلات و متغیرهای شاخص تشدید کاربری شامل افزایش در جمعیت، افزایش در توسعه، افزایش در تراکم، در شهر شاندیز تحلیل شد. نتایج رشد و گسترش افقی شهر شاندیز را نشان می‌دهد که ناشی از نبود سیاست‌گذاری‌های مناسب در زمینه پیاده‌سازی شاخص‌های شهر فشرده از دیدگاه شهر پایدار و شهر اکولوژیک در شهر گردشگری شاندیز است. پیشنهاد میشود که برای ایجاد شهر فشرده افزایش در تراکم با استفاده از اراضی و ساختمان‌های خالی، همجواری یا اختلاط کاربری‌ها و گسترش استفاده از حمل و نقل عمومی در شهر گردشگری شاندیز  مدنظر قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

• توسعه پایدار
• شهر فشرده
• نظریه شهر اکولوژیک
• شهرگردشگری شاندیز

20.1001.1.20081391.1401.20.2.2.8

مراجع

1.  برتون، ا، (1383). توان بالقوه شهر متراکم برای افزایش برابری اجتماعی در دستیابی شکل پایدار شهری: روش‌ها و استراتژی‌ها (و. مرادی مسیحی، مترجم) (چاپ اول). تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
2. پوراحمد، ا.، حسام، م.، آشور، ح.، و محمدپور، ص. (1389). تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی فضایی شهر گرگان با استفاده از مدل های آنتوپی شانون و هلدرون. مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 1(3)، 1-18.
3. رهنما، م. ر.، و عباس‌زاده، غ. ر. ( 1385)، مطالعه تطبیقی شکل شهر مشهد و سیدنی. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 3(6)، 101-128.
4. سیف اللهی، ف.، زیاری، ک. ا.، پوراحمد، ا.، و نیک‌پور، ع. (1391) تبیین پراکنش و فشردگی فرم شهری در آمل با رویکرد فرم شهری پایدار. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، (16)، 106-155.
5. عزیزی، م. م. (1383). تراکم در شهرسازی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6. مثنوی، م. ر. (1381). توسعه پایدار و پارادیمهای جدیدتوسعه شهری؛ شهر فشرده و شهر گسترده. فصلنامه محیط شناسی، 29(31)، 89-104.
7. مثنوی، م. ر. (1383). هزاره جدید و پارادایم جدید شهری، در شکل پایدار شهری (و. مرادی مسیحی، مترجم). تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
8. مهندسین مشاور فرنهاد. (1390). طرح جامع شهر شاندیز. وزارت مسکن و شهر سازی خراسان رضوی.
9. Elkin, T., Mclaren, D., & Hillman, M. (1991). Reviving the city: Towards sustainable urban development. London: Friends of the Earth.
10. Frank, L. D., Schmid, T. L., Sallis, J. F., Chapman, J., & Saelens, B. E. (2005).Linking objectively measured physical activity with objectively measuredurban form: findings from SMARTRAQ. American Journal of PreventiveMedicine, 28(2), 117-125.
11. GHG Protocol. (2015). GHG Protocol for cities. Retrieved from http://www.ghgprotocol.org/city-accounting
12. Grubler, A. (2012). Urban energy systems. In G. W. Team (Ed.), Global energyassessment (GEA) toward a sustainable future (pp. 1307-1400). Cambridge: Cambridge University Press.
13. E. M., & Graedel, T. E. (2004). Industrial ecology: A teenager’s progress. Technology in Society, 26, 433-445.
14. Holdren, E., & Norland, I. T. (2005). Three challenges for the compact city asa sustainable urban form: household consumption of energy and transport ineight residential areas in the greater Oslo region. Urban Studies, 42(12), 2145-2166.
15. Hui, S. C (2001). Low Energy building design in high density urban cities. Renewable Energy, 24(3), 624-640.
16. Jenks, M., & Colin, J. (2010). Dimensions of the sustainable city. Netherlands: Springer Dordrecht.
17. Jenks, M., Burton, E., & Williams, K. (Eds). (1996). The compact city: A sustainable urban form? London: E & FN Spon, an imprint of Chapman and Hall.
18. Leman, E, & Cox, J. E. (1991). Sustainable urban development: Strategic considerations for urbanizing nations. Ekistics, 58(348/349), 216-224.
19. McCarty, J., & Kaza, N. (2015). Urban form and air quality in the United Landscape and Urban Planning, 139, 168-179.
20. Naess, P. (2014). Urban form, sustainability and health: The case of greater European Planning Studies, 22(7), 1524-1543
21. Neuman, M. (2005). The compact city fallacy. Journal of Planning Education and Research, 25, 11-26.
22. Wang, S., Liu, X., Zhou, C., Hu, J., & Ou, J. (2017). Examining the impacts ofsocioeconomic factors, urban form, and transportation networks on CO 2emissions in China’s megacities. Applied Energy, 185, 189-200.