2024-03-28T23:04:27Z
https://jgrd.um.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=3144
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
ارزشیابی طرحهای خودکفایی کمیتهی امداد امام خمینی(ره)در افزایش مشارکت مددجویان (مطالعهی موردی بخشهای مرکزی و نوبندگان شهرستان فسا)
قدیری معصوم
قدیری معصوم
شرفی
شرفی
در ادبیات توسعه و برنامهریزی، «ارزشیابی» یکی از ضرورتهای فرایند برنامهریزی محسوب میشود. بدون انجام این فرایند، برنامهریزی و تصمیمگیری نه تنها کامل نیست، بلکه پویایی را از تصمیمگیری بهینه و فرایند بازخورد توسعهی پایدار حذف میکند. با توجه به اهمیت موضوع و برای اصلاح طرحهای آتی تصمیمگیری و برنامهریزی توسعهی پایدار، ارزشیابی بیش از پیش ضروری به نظر میرسد . اگرچه آثار این طرحها میتواند مثبت یا مطلوب و یا بالعکس منفی یا نامطلوب باشد.کمیتهی امداد امام خمینی (ره)، یکی از نهادهایی است که اقدام به اجرای طرحهای خودکفایی، از جمله طرحهای کشاورزی، خدماتی، صنعتی در روستاها در 35 روستای شهرستان فسا کرده است. هدف نوشتار حاضر، ارزشیابی آثار طرحهای خودکفایی کمیتهی امداد امام خمینی (ره) در بخشهای مرکزی و نوبندگان شهرستان فسا میباشد، تا میزان مؤثّر بودن طرحها در توسعه، به ویژه پس از «مشارکت» مورد توجه قرار گیرد. براساس چنین هدفی، فرضیهی مقاله عبارت است از: وجود رابطهی معنیدار بین طرحهای اجرا شده کمیتهی امداد امامخمینی (ره)، و مشارکت مددجویان. در این مقاله، آثار طرحهای خودکفایی کمیتهی امداد با توجه به فرضیهی مطرح شده با دو شاخص وضعیّت مشارکت مددجویان (در دودوره قبل و بعد از اجرای طرحهای خودکفایی) مورد سنجش قرار گرفته است. روش شناسی مقاله توصیفی و تحلیلی بوده و با استفاده از شیوهی پانل، وضعیّت مشارکت مددجویان قبل و بعد از اجرای طرحها، مورد بررسی قرار گرفته است. که نتایج بررسیها نشاندهندهی آن است، که فرضیه با ضریب اطمینان 95% مورد پذیرش است.
واژگان کلیدی: طرحهای خودکفایی، کمیتهی امداد، مشارکت، ارزشیابی
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25202_ace9774affe7467aee462b0b010df059.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
تعیین نواحی مستعدّ کشت زرشک در استان خراسان جنوبی با استفاده ازGIS
علیجانی
علیجانی
دوستان
دوستان
تحقیق حاضر بهدنبال مطالعهی تعیین نواحی مستعدّ کشت زرشک با توجه به عوامل مؤثّر درکشت زرشک در منطقهی جنوب خراسان است. برای این منظور عناصر اقلیمی دما ،بارش و نم نسبی روزانه در دورهی آماری 2003 - 1985 و نقشههای سطوح ارتفاعی، شیب، جهت شیب و نقشهی سه بعدی(TIN) منطقه، کشاورزی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و خاک منطقهی جنوب خراسان تهیه و پردازش گردید. آمار کشاورزی مانند تولید سالانه و سطح زیر کشت زرشک از وزارت جهاد کشاورزی دریافت شد. دادهها ابتدا با استفاده از نرم افزارهای آماریاکسل و اسمادا و SPSS پردازش شدند و هر یک از ویژگیهای مورد نیاز در تعیین نواحی مستعدّ کشت زرشک استخراج گردید. با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) ایستگاههای منطقه بر اساس ویژگیها و از نظر کشت زرشک مقایسه شده و امتیاز گرفتند. امتیاز ایستگاهها در محیط جی.آی.اس به نقشههای رستری یا رقومی تبدیل شد، در نهایت با تلفیق لایههای مورد نظر در کشت زرشک، نقشهی نهایی، که استعداد منطقه برای تولید وگسترش سطح زیر کشت زرشک بود، تهیه شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در بین عوامل مؤثر بر تولید و گسترش کشت زرشک، شرایط اقلیمی نقش برجستهای دارند و با استفاده از توانایی بالقوهی محیط GIS میتوان تحقیقات مکانی دقیقتر و سریعتر با نتایج روشنتری انجام داد. در منطقهی مورد مطالعه مساحت زمینهای مستعدّ کشت زرشک، بسیار بیشتر از مساحت زیر کشت موجود است و بیشتر زمینهای مستعد در نواحی مرکزی، شمالی و شمال غربی و قسمتهای شمالشرقی استان قرار دارند.
واژگان کلیدی: زرشک، خراسان جنوبی، نواحی مستعد، شاخصهای اقلیمی، روش تحلیلی سلسله مراتبی، سیستم اطّلاعات جغرافیایی.
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25224_16d75ad325b9771fc318e4a42f765384.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
موانع، مشکلات و راهکارهای جهانی شدن شهرهای ایران
محمد رحیم
رهنما
این مقاله از دو قسمت ترکیبیافته است. بخش اول شامل تشریح سابقهی جهانی شدن و معرّفی الگوهای کوف و ای.تی.کارنی و بیان جایگاه ایران در فرآیند جهانی شدن است. نتایج حاصل از این قسمت بیانگر جایگاه نه چندان مطلوب ایران در فرآیند جهانی شدن براساس شاخصهای بالا (پایینترین رتبه دربین 62 کشور) است. در بخش دوم فرآیند جهانی شدن شهرها، فرضیّهها، راهکارها و تجربهی برخی کشورها به ویژه شهرهای چینی و شهرهای کوچک اروپایی در فرآیند جهانی شدن، بیان شده است. نتیجهی نهایی اینکه شهرها زیر سیستم کلی کشور هستند، به هر نسبت که کشوری در جامعهی جهانی ادغام شده است، به همان نسبت شهرهای آن کشور نیز می توانند به سمت جهانی شدن گام بردارند. بنابر این با توجّه به اینکه کشور ایران در مسیر جهانی شدن و ادغام در آن، راه طولانی در پیش دارد و باتوجه به پایین بودن جایگاه ایران درفرآیند جهانی شدن، بر اساس دو روش فوق الذکر، مسلّماً شهرهای ایران با چالشهای جدّی مانند: کنترل گستردهی دولت بر بخشهای مختلف اقتصادی، اجتماعی، اطّلاعاتی و فرهنگی و عدم سرمایه گذاری مستقیم خارجی روبرو هستند.
کلید واژه: موانع، مشکلات ، جهانی شدن، شهر، ایران
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25240_435a4bcc4661f150e7e499125cbf9669.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح جامع و تفصیلی شهر ایلام - طیّ دههی 82-1372-
حسین زاده دلیر
حسین زاده دلیر
ملکی
ملکی
کاربری زمین شهری، جزو مفاهیم پایه و اصلی دانش شهرسازی و در واقع شالوده شکلگیری آن است و به اندازهای اهمیّت دارد که برخی از برنامه ریزان شهری در کشورهای پیشرفته آن را مساوی با برنامه ریزی شهری می دانند. نوشتار حاضر کاربریهای شهر ایلام بر مبنای وضعیّت موجود و پیشنهادی طرح جامع وتفصیلی شهر، همچنین وضعیّت موجود شهر در دورهی جدید را مورد بررسی قرار میدهد. روش اصلی این پژوهش مطالعهی تطبیقی سرانههای شهری و مساحت کاربریهای اصلی شهر طیّ این سه دوره بوده است. نتایج بررسی و مقایسهی کاربریهای اصلی شهر طیّ سالهای 1372 (وضع موجود شهر در طرح جامع)،1382 (وضع پیشنهادی شهر در طرح جامع) و همچنین1382(وضع موجود شهر در دوره جدید) بیانگر این است که کاربریهای فضای سبز، مسکونی، بهداشتی - درمانی و ورزشی هم از نظر سرانه(به ازای هر نفر) شهری و هم از نظر سطح(مساحت) کاربری در وضعیّت نامطلوب و نامتناسبی بوده و از سوی دیگر سایر کاربریهای تجاری، آموزشی، فرهنگی- مذهبی و حمل و نقل شهری از این نظر در جایگاه مطلوب و مناسبی قرار گرفتهاند.این وضعیّت بیانگر عدم تعادل و ناهماهنگی بین کاربریهای شهری است،که این موضوع از عدم دقّت نظرکافی برنامه ریزان شهری در زمان تهیه کاربریهای شهری در نادیده گرفتن ارتباط بین جمعیت شهری و سطوح موردنیاز کاربریها ناشی میشود. بنابراین برنامه ریزان شهری نه تنها باید عوامل کالبدی، بلکه سایر عوامل اجتماعی،اقتصادی، فرهنگی،سیاسی و جغرافیایی را در فرآیند برنامه ریزی کاربری در نظر داشته باشند تا این فرآیند چه در مرحلهی تهیه و چه در مرحلهی اجرا به موفقیّت بیانجامد.
واژگان کلیدی: کاربری زمین شهری، برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی کاربری زمین شهری، ایلام.
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25260_2eb8735c1410e50d3d1cd2b595a2c71b.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
تحلیل کمّی و کیفی روند رشد و مکان یابی خدمات برتر در سکونتگاههای روستایی شهرستان مشهد
شایان
شایان
در مطالعات روستایی ایران، کمبود تحلیل کیفی توزیع عملکردها، بهویژه خدمات برتر از طریق ارزشیابی موانع دسترسی به آنها کاملاً مشهود است. یکی از نتایج این ارزشیابی، به چالش کشاندن مکانیابیهایی است که عمدتاً در قالب رهیافت اوزالیدی – غیر مشارکتی ، به وقوع پیوسته است. مقالهی حاضر با بررسی روند رشد، مکان یابی و سنجش مشکلات دسترسی خدمات برتر طیّ سالهای 85- 1345 با استفاده از روشهای توصیفی- تحلیلی، تداومی – مقطعی ونیز ارزشیابی سریع روستایی در سطح روستاهای شهرستان مشهد، به نتایج مهمی دست یافته است. از جملهی این نتایج عبارتاند از: وقوع رشد معنادار در سطوح برخورداری، گوناگونی شدید و معنادار دهستانهای سیزدهگانه از نظر سطوح برخورداری (بعد کمّی) و مشکل دسترسی (بعد کیفی) و از همه مهمتر، نبود رابطهی معنادار میان دو متغیّر اصلی تحقیق، یعنی سطح برخورداری و مشکل دسترسی به خدمات برتر. از نظر فضایی، «دهستانهای طوس، درزاب، کارده و تبادکان (همه از بخش مرکزی) و آبروان و سرجام» و از جنبهی نوع خدمات، «دبیرستان، مرکز بهداشتی- درمانی و بانک» بالاترین ضریب مشکل دسترسی را تحمّل میکنند. بنابراین اجرای هر چه سریعتر مصوّبهی شورای عالی شهرسازی و معماری کشور در خصوص سطح بندی سکونتگاههای روستایی، البته با رهیافتی مشارکتی، از اولویّت برخوردار است.
واژگان کلیدی: خدمات برتر، سطح برخورداری، مشکل دسترسی، روستاهای مشهد.
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25320_fc66e66692693851f655db0f1847a843.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
نقش بازارهای روستایی در فرایند شکلگیری سازمان فضایی و شبکهی سکونتگاهی نمونه: شهرستان تالش
ضیاء توانا
ضیاء توانا
امیر انتخابی
امیر انتخابی
سازمان فضایی هر ناحیه، از طریق پویایی شبکهی سکونتگاهی آن تکامل مییابد، که البته روند شکل گیری شبکهی سکونتگاهی متأثّر از محیط طبیعی، ساختار اجتماعی و اقتصادی و رویدادهای سیاسی و تاریخی است. در شهرستان تالش، محیط طبیعی و ساختار اجتماعی و اقتصادی این ناحیه زندگی یکجانشینی بهویژه شهر نشینی را به تأخیر انداخته بود. نبود راههای ارتباطی مناسب بین واحدهای انسانی ناحیه،یکی از مهمترین موانع یکپارچگی فضایی ناحیه به شمار میرفت. به همین دلیل، شبکهی سکونتگاهی نوپای تالش در پیرامون جادّهای شکل گرفته است که در خلال جنگ جهانی دوم احداث شد و سراسرحوزههای انسانی ناحیه را در امتداد طولی ناحیه به یکدیگر متصل ساخت. بدین ترتیب، نخستین شهر واقعی ناحیه و بهدنبال آن بازارهای روستایی در گرهگاههای این جادّه و حوضهی رودها (که هریک واحدی انسانی را در خود جای داده بودند) شکل گرفت. بازارهای روستایی با توجّه به جمعیّت حوزهی نفوذ شان، گسترش یافته و آنهایی که از موقعیّت جغرافیایی و کارکرد کارآمدی برخوردار بودند، به شهرهای کوچک تبدیل شدند. در نتیجه نظامی سلسله مراتبی از مکانهای مرکزی بهوجود آمد که شبکه سکونتگاهی و سازمان فضایی ناحیه را شکل بخشید. اما از سویی تمرکز جمعیّت و فعالیّتهای اقتصادی، بهصورت نامتوازنی در حاشیهی جادّهی مزبور متمرکز گردید که عدم تعادل فضایی ناحیه را بهدنبال دارد. به همین علّت، پیش از تحوّلات خودجوش آینده، هدایت و برنامه ریزی توسعه درمراکز بازاری و روستا- شهرهای ناحیه، امری ضروری به نظر میرسد. مطالعهی روند تحوّلات شبکهی سکونتگاهی تالش با استفاده از منابع تاریخی و بررسی تحوّلات اخیر، از طریق روشهای میدانی و اطّلاعات و دادههای سازمانهای محلّی به بهترین شکل گویای این واقعیّت مکانی و فضایی است.
واژهگان کلیدی: سازمان فضایی، بازارهای روستایی، شبکهی سکونتگاهی، نظام سلسله مراتبی سکونتگاهها، ناحیهی تالش
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25352_36613ccf95a0ecc0526b2030e9ee708b.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
پیامدهای زیست محیطی گسترش سکونتگاهها مطالعهی موردی: درّهی اسکوچا
مجله
جغرافیا و توسعه ناحیه ای
صدر موسوی
صدر موسوی
بخش عمدهای از جمعیّت استان آذربایجان شرقی، با توجه به شرایط طبیعی آن، در فضاهای جغرافیایی معیّنی مانند: درّه ها، کوه پایهها و اراضی محدود دشتی و جلگه ای متمرکز شده است. بر اثر افزایش جمعیّت وگسترش مراکز شهری- صنعتی، فشار سنگینی بر این فضاهای محدود وارد آمده و محیط زیست آنها شدیداً مورد تهدید قرار گرفته است. نوشتار حاضر بر اساس یافته های تحقیقی باعنوان «الگوهای ساماندهی سکونتگاههای درّهی اسکو با تأکید بر محیط زیست» و با هدف بررسی تأثیر رشد جمعیّت و گسترش سکونتگاههای درّهی اسکو بر تخریب اراضی کشاورزی و محیط زیست آن تهیه شده است. بر اساس نتایج بهدست آمده از این پژوهش، در یک دورهی زمانی سیزده ساله (81-1368)، حدود دوازده درصد بر تعداد جمعیّت و هفتاد و هفت درصد بر مساحت اراضی ساخته شده محدودهی مورد مطالعه، افزوده شده است (صدرموسوی، 1386). افزایش در وسعت زمینهای زیر ساختمان بسیار سریع بوده و بهطور چشمگیری از مساحت باغات و اراضی کشاورزی به نفع اراضی مسکونی و کاربریهای غیر کشاورزی کاسته شده است. اگر این روند ادامه یابد، سرسبزی و زیبایی درّهی مذکور در آیندهی نزدیک از فضای جغرافیایی محدوده حذف شده و منطقه با یک بحران زیست محیطی روبرو خواهد شد.
واژگان کلیدی: گسترش سکونتگاهها، اراضی کشاورزی، تغییر کاربری اراضی ، تخریب محیط زیست ، درّه اسکو.
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25378_38c0ee2ee5b110ea5ce58521920f93e3.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
شاخصهای توسعهی پایدار شهری
قرخلو
قرخلو
حسینی
حسینی
توسعهی سریع شهری، در چند دههی معاصر از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، محیطی و ... زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. مطرح شدن توسعهی پایدار، به عنوان شعار اصلی هزارهی سوم نیز ناشی از اثرات شهرها بر گسترهی زیست کره و ابعاد مختلف زندگی انسانی است. بدون شک بحث از پایداری و توسعهی پایدار بدون توجّه به شهرها و شهرنشینی بیمعنی خواهد بود. شهرها به عنوان عامل اصلی ایجادکنندهی ناپایداری در جهان به شمار میروند و در واقع پایداری شهری و پایداری جهانی هر دو مفهومی واحد هستند. بر این اساس با توجّه به پیچیدگی ذاتی شهرها و ابعاد مختلف تأثیرگذاری آنها، شناخت عوامل اصلی و کلیدی در جهت دستیابی به پایداری شهری، ضروری به نظر میرسد. در این نوشتار سعی شده است برخی از شاخصهای تعیین کننده در بحث پایداری شهری از دیدگاه نویسندگان ارائه شود.
واژههای کلیدی: شهرنشینی، پایداری شهری، پایداری جهانی، شاخصها، سیستم.
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25407_ad4a90525358d4fe00adb05c6d9e2f18.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
توریسم روستایی، تصویری مجازی یا الگویی حقیقی در برنامه ریزی روستایی
مجله
جغرافیا و توسعه ناحیه ای
دانشور عنبران
دانشور عنبران
توریسم روســتایی، گرچه واژه ای نوین در صنعت توریسم کشور است، امّا در واقع ریشه و اصل آن به اوّلین سفرهای زندگی بشری مربوط است. زیرا در ابتدا، زندگی اجتماعی پس از غارنشینی و کوچ نشینی، روستانشینی بوده و آن زمانی که انسان متوجه اوقات فراغت خویش شد و اقدام به سفرکردن نمود؛ اوّلین گامها در جهت توریسم روستایی برداشته شد. با توجه به تنوّع آب وهوایی در سطح کشور و وجود اقوام و ایلات مختلف در هر قسمت از کشور که خاستگاه آنها نیز محسوب می شود، می توان به تنوّعی از جاذبه های توریسم روستایی دست یافت. اما آنچه تاکنون از توریسم و گردشگری روستایی در کشور صـورت پذیرفته، در آغاز راه است. چرا که پس از رهایی از مشکلات تغییر نظام حکومتی در ایران و سمت و سو گرفتن برنامه های توسعهی اجتماعی- اقتصادی کشور، صنعت توریسم مورد توجه قرار گرفت. با توجّه به نظام حکومتی اسلامی کشور و با توجه به اذعان بسیاری از مسؤولان، توریسم کشور ما، توریسم مذهبی و فرهنگی و تاریخی است. بنابراین بدون شک آنچه در قالب صنعت توریسم، برنامه ریزی می شود، عمدتاً در راستای توریسم روستایی و زیرمجموعههای آن می باشد. در جــهت برنامه ریزی صنعت تــوریسم روستایی تبلیغات و اطّلاع رسانی از نقاط بکر و دستنخورده؛ گروه بندی توریست وارد شده به ایران براساس انگیزه ها و نیازهای گردشگری آنها؛ تربیت راهنماهای بومی از سوی سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سایر موارد مورد توجه است. اذعان می شود که موفقیّت هر برنامهی روستایی در گرو دیدگاه برنامهی کلان کشور است، لذا باید برنامه ریزی روستایی به عنوان یک هدف و به صورت زیرمجموعه ای از یک نظام در برنامه ریزی کلان کشور در نظر گرفته شود.
واژگان کلیدی: توریسم، توریسم روستایی، گردشگری سبز، گردشگری کشاورزی، اکوتوریسم، برنامه ریزی.
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25432_a88a3909e566a818230a8286dcb3aebd.pdf
جغرافیاوتوسعه ناحیه ای
2008-1391
2008-1391
1386
5
8
پیشبینی خشکسالی با روش ریزگردانی خروجی الگوهای GCM
مجله
جغرافیا و توسعه ناحیه ای
امروزه، استفاده از خروجیهای الگوهای گردش عمومی در مطالعات هواشناسی و اقلیم شناسی، گسترش پیدا کرده و بسیاری از خلأهای محاسباتی را پوشش داده است. با توجّه به این که اخیراً قدرت تفکیک الگوهای گردش عمومی و منطقهای به شکل چشمگیری افزایش یافته است، امّا هیچ یک از این الگوها قادر به پیشبینی آب و هوای واقعی در مقیاس ایستگاهی و خرد مقیاس نیست، لذا جهت بهکارگیری خروجی این الگوها روشهای مختلفی بهکار برده میشود. این روشها که به دو دستهی آماری و دینامیکی تقسیم شده و گاهی به صورت تلفیقی از هردو بهکار میروند به روشهای ریزگردانی معروفاند. نوشتار حاضر میکوشد تا با انتخاب بهترین سناریوی اقلیمی، که همخوانی مناسبی با دادههای دیدهبانی شده منطقه(ایستگاههای سینوپتیک استان خراسان) دارد و بهکارگیری روشهای آماری و دینامیکی، بهترین دادههای اقلیمی را که با دادههای واقعی همخوانی داشته باشد، استخراج نماید تا با بهدست آوردن ضرایب وزنی بین آنها پس از ریزگردانی، داده های پیش بینی اصلاح شدهای را استخراج نماید. در پایان با کاربرد شاخص استاندارد شده بارش ، پهنهبندی مناسبی از وضعیّت خشکسالی در آینده ارائه شود.
واژگان کلیدی: پیشبینی خشکسالی، الگوی گردش عمومیGCM، ریزگردانی، سناریوهای اقلیمی، SPI.
2007
11
22
https://jgrd.um.ac.ir/article_25485_94ae61ebeaf1f2deeb0e5259765fe4b4.pdf